Interpelacyjna rozmowa o opiece paliatywnej – Cieszyński pyta, Maciejewski odpowiada
Były wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński pyta w interpelacji o opiekę paliatywną – odpowiada wiceszef resortu Tomasz Maciejewski.
Poseł Prawa i Sprawiedliwości, były wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński – w interpelacji nr 11 797 – pyta o opiekę paliatywną.
– Przyjęcie nowej definicji opieki paliatywnej przez Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej sprawia, że potrzebna jest reorganizacja systemu w Polsce. Nowe podejście, wynikające z rozwoju terapii celowanych, immunoterapii i leków biologicznych, wymaga zmian w organizacji i finansowaniu opieki zdrowotnej – zwraca uwagę poseł, podkreślając, że zgodnie z nową definicją opieka paliatywna powinna być prowadzona równolegle do leczenia od momentu diagnozy, a nie po jego zakończeniu, jak powszechnie się uważa.
– Jej celem jest poprawa jakości życia pacjenta i umożliwienie mu pełnienia ról rodzinnych, społecznych i zawodowych mimo choroby – akcentuje.
Cieszyński podkreśla, że pacjenci i lekarze często są przekonani, że leczenie paliatywne jest zasadne dopiero po zakończeniu dostępnych opcji terapeutycznych.
– Ponadto, według map potrzeb zdrowotnych z listopada 2022 r., na przyjęcie do hospicjum domowego czekało 1828 pacjentów, a do oddziałów medycyny paliatywnej 382 chorych. To niedopuszczalne w przypadku pacjentów wymagających natychmiastowej pomocy – podsumowuje Janusz Cieszyński, zadając kilka konkretnych pytań.
Pytania (z 18 sierpnia) i odpowiedzi (z 23 września) publikujemy w formie wywiadu poniżej.
Czy kierownictwo Ministerstwo Zdrowia planuje wdrożenie nowej definicji opieki paliatywnej przyjętej przez Polskie Towarzystwo Medycyny Paliatywnej w przepisach prawnych regulujących finansowanie i organizację tego rodzaju opieki? Jakich działań edukacyjnych można spodziewać się, aby obalić mit, że opieka paliatywna oznacza bliski koniec życia i zakończenie możliwości leczenia, co może skłonić pacjenta do korzystania z alternatywnych metod leczenia? Czy planowane są kampanie informacyjne skierowane do lekarzy, w tym onkologów, mające na celu promocję wczesnego włączania opieki paliatywnej równolegle do leczenia od momentu diagnozy?
Przyjęta w obowiązującym rozporządzeniu ministra zdrowia z 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej [Dz.U. z 2022 r. poz. 262 – red.], definicja świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej określa te świadczenia jako wszechstronną, całościową opiekę i leczenie objawowe świadczeniobiorców chorujących na nieuleczalne, niepoddające się leczeniu przyczynowemu, postępujące, ograniczające życie choroby. Zmiany w wymienionym zakresie zostały wypracowane przez Zespół do spraw przygotowania projektu długookresowej strategii rozwoju opieki paliatywnej i hospicyjnej, który funkcjonował w latach 2022–2024, na podstawie zarządzenia ministra zdrowia z 29 lipca 2022 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw przygotowania projektu długookresowej strategii rozwoju opieki paliatywnej i hospicyjnej [Dz.Urz. Min. Zdrow. z 2022 r. poz. 81 ze zm. – red.]. W skład zespołu weszli między innymi przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej. Zaproponowana definicja świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej została zmodyfikowana względem obowiązującej, z której w szczególności usunięto określenia wskazujące na schyłkowy okres chorób, to jest „nieuleczalne, niepoddające się leczeniu przyczynowemu, postępujące choroby”. To podejście jest zgodne z aktualną definicją opieki paliatywnej według National Comprehensive Cancer Network w USA (2025) i z definicją Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej, które wskazują na możliwość włączenia opieki paliatywnej również na wcześniejszym etapie choroby. Propozycje wypracowane przez zespół zostaną wykorzystane w pracach legislacyjnych nad rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej, które ma zastąpić obecnie obowiązujące rozporządzenie. Ewentualne działania edukacyjne i kampanie informacyjne zostaną rozważone po zmianie przepisów.
Jakie pieniądze zostaną przeznaczone na stworzenie oddziałów medycyny paliatywnej w placówkach wyższego stopnia referencyjności, zarówno w Krajowej Sieci Onkologicznej, jak i w szpitalach wielospecjalistycznych?
W najbliższym czasie nie planuje się ogłoszenia konkursu z budżetu Narodowej Strategii Onkologicznej wprost skierowanego do opieki paliatywnej. Natomiast z pieniędzy pochodzących z Subfunduszu Modernizacji Podmiotów Leczniczych (SMPL) wyodrębnionego z Funduszu Medycznego planowane są działania mające na celu między innymi wsparcie rozwoju infrastruktury udzielania świadczeń z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej udzielanych w warunkach stacjonarnych.
Zgodnie z założeniami Programu inwestycyjnego modernizacji podmiotów leczniczych (PIMPL) będącego dokumentem wdrożeniowym dla SMPL, w ramach wskazanego wsparcia niezbędne jest zapewnienie wysokiej jakości świadczeń w już działających podmiotach przez ich modernizację oraz doposażenie w sprzęt medyczny oraz poprzez powstanie nowych miejsc udzielania świadczeń, poprzez rozbudowę i przebudowę istniejących ośrodków specjalizujących się w opiece paliatywnej i hospicyjnej, a także budowę nowych miejsc udzielania świadczeń, szczególnie w województwach, w których zidentyfikowano niedostateczne pokrycie potrzeb stacjonarnej opieki paliatywnej i hospicyjnej.
Jednym z najważniejszych wyzwań dla opieki paliatywnej jest między innymi wyrównanie różnic w dostępie do takiej opieki. Biorąc pod uwagę zidentyfikowane problemy dotyczące złej kondycji infrastruktury placówek udzielających świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej, konieczne jest podjęcie działań zmierzających do zapewnienia wyrównania dysproporcji w dostępie do wymienionych świadczeń. W ramach SMPL o wsparcie mogą ubiegać się podmioty lecznicze udzielające świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Dofinansowanie podmiotów realizowane jest w ramach procedury konkursowej na wniosek złożony przez wnioskodawcę w zakresie konkretnego obszaru wsparcia wskazanego przez ministra zdrowia. Dofinansowanie odbywa się w formie dotacji celowej. Ogłoszenie konkursu w zakresie wsparcia opieki paliatywnej i hospicyjnej udzielanej w warunkach stacjonarnych uzależnione jest od bieżąco identyfikowanych potrzeb w sektorze zdrowia i będzie możliwe w przypadku wyboru wskazanego obszaru priorytetowego do objęcia wsparciem w ramach SMPL w danym roku. Zakłada się, iż wsparcie w obszarze opieki paliatywnej i hospicyjnej realizowane będzie w kolejnych latach realizacji PIMPL. Pieniądze planowane na wsparcie opieki paliatywnej i hospicyjnej wynoszą 400 mln zł. Trwa procedura nowelizacji uchwały Rady Ministrów w zakresie dokumentu wdrożeniowego PIMPL będącego podstawą do ogłaszania konkursów w ramach SMPL, stąd zakres wsparcia i harmonogram konkursów w ramach SMPL może ulec zmianom.
Kiedy planowane jest objęcie opieką paliatywną pacjentów hematologicznych, którzy są obecnie z niej wykluczeni, oraz wprowadzenie możliwości finansowania przetoczeń krwi i preparatów krwiopochodnych w oddziałach medycyny paliatywnej?
We współpracy z konsultantem krajowym w dziedzinie medycyny paliatywnej finalizowane są prace nad ostateczną wersją projektu rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej. W katalogu świadczeń realizowanych w warunkach stacjonarnych uwzględniono przetaczanie krwi i jej składników na oddziale medycyny paliatywnej w ramach leczenia objawowego.
Czy i kiedy zostanie poprawiony zapis w rozporządzeniu o żywieniu dojelitowym odbierający lekarzom pracującym na oddziałach szpitalnych możliwość kwalifikowania pacjentów do tego żywienia?
Zgodnie z rozporządzeniem rozporządzenie ministra zdrowia z 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Dz.U. z 2016 r. poz. 357 ze zm.), zał. 5 lp. 5, kwalifikacja pacjenta do leczenia dojelitowego następuje w warunkach szpitalnych lub w poradni prowadzącej leczenie żywieniowe.
Jakie plany są, jeśli chodzi o tworzenie dziennych ośrodków opieki paliatywnej, które poprawiłyby sytuację rodzin niemogących zapewnić chorym stałej opieki?
Z uwagi na duży zakres projektowanych zmian w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej oraz szacowany skutek finansowy dla płatnika świadczeń wynikający z tych zmian uzupełnienie wykazu świadczeń gwarantowanych o świadczenia realizowane w warunkach dziennych zostanie rozważone w kolejnej nowelizacji wymienionego rozporządzenia.
Jakie działania są podejmowane, by znieść nierówności regionalne w dostępie do opieki paliatywnej, szczególnie między dużymi i mniejszymi miastami?
Zabezpieczenie dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej jest procesem ciągłym i należy do zakresu właściwości Narodowego Funduszu Zdrowia, który w ustawowych zadaniach przeprowadza konkursy ofert, rokowania i zawiera umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, a także monitoruje ich realizację i rozliczanie. W celu zwiększenia dostępności do świadczeń oraz wspierania rozwoju opieki paliatywnej i hospicyjnej w Polsce, również w mniejszych miastach oraz na obszarach wiejskich, rokrocznie zwiększane są nakłady na koszty świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej w planie finansowym NFZ.
Jakie rozwiązania systemowe są planowane w celu wyeliminowania kolejek do hospicjów domowych i oddziałów medycyny paliatywnej, gdzie czeka łącznie ponad 2200 pacjentów wymagających natychmiastowej pomocy?
Poprawa warunków funkcjonowania opieki paliatywnej i hospicyjnej jest jednym z priorytetów Ministerstwa Zdrowia. Od 1 kwietnia 2024 r. zostało wprowadzone bezlimitowe rozliczanie świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej, co oznacza, że świadczeniodawcy mają gwarancję zapłaty za wszystkie świadczenia zrealizowane zgodnie z warunkami określonymi w obowiązujących przepisach. Ponadto, świadczenia opieki paliatywnej i hospicyjnej zostały poddane ponownej taryfikacji przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, co spowodowało wzrost ich wartości. Nowe, wyższe taryfy obowiązują od 1 lipca 2024 r. Bieżące prace koncentrują się na projekcie rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej. Wydanie nowego rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej jest odpowiedzią na konieczność zapewnienia odpowiedniej jakości tych świadczeń oraz poprawy dostępności do przedmiotowych świadczeń.
Czy planowane jest wzmocnienie koordynacji opieki paliatywnej, zarówno poziomej (w placówkach) między różnymi specjalistami, jak i pionowej z lekarzami spoza podmiotów, z wykorzystaniem koordynatorów opieki onkologicznej?
W ramach Krajowej Sieci Onkologicznej każdy ośrodek zakwalifikowany do KSO wyznaczył koordynatora opieki onkologicznej. To koordynatorzy odpowiadają za ciągłość opieki i mają pomóc pacjentom przejść przez wszystkie etapy diagnostyki i leczenia, a także skoordynować późniejszą rehabilitację oraz opiekę kontrolną. W 2024 r. rozpoczęto szkolenia dla koordynatorów, które są kontynuowane w roku bieżącym. W 2024 r. przeszkolono ok. 200 osób, do końca 2025 r. planuje się przeszkolenie kolejnych 800. Celem szkoleń jest ujednolicenie wiedzy osób pracujących jako koordynatorzy o systemie opieki onkologicznej czy wiedzy na temat współpracy z pacjentem. Krajowa Sieć Onkologiczna to także standaryzacja opieki onkologicznej. W 2024 r. wydano obwieszczenia obejmujące ścieżki pacjenta dla osiemnastu nowotworów złośliwych, w tym między innymi dla raka piersi, jajnika, gruczołu krokowego, pęcherza moczowego, nowotworów klatki piersiowej. Standardy te obligują wszystkie podmioty zakwalifikowane do KSO do zapewnienia pacjentom takiego samego procesu opieki medycznej, zgodnego z aktualnymi i najlepszymi standardami. W zaleceniach tych zawarto obowiązek zapewnienia pacjentom dostępu do rehabilitacji i specjalistycznej pomocy psychologicznej. Natomiast po zakończonym leczeniu pacjenci mają mieć opracowywane plany opieki z określeniem zadań dla onkologa i lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.
Przeczytaj także: „Pacjenci w Polsce pozbawieni są równego dostępu do procedur leczenia bólu”.
