Program zdrowotny „Przystanek MAMA” doceniony przez OECD

Jedyny program z Polski 

Jak informuje Uniwersytet Gdański to jedyny program z Polski wskazany przez OECD. Wśród docenionych inicjatyw znalazły się m.in.

• belgijska reforma opieki psychiatrycznej
• norweski program „Prompt Mental Health Care”
• holenderskie centra wsparcia młodzieży @Ease
• niemiecka platforma iFightDepression® 
• polski program „Next Stop: Mum”, czyli Przystanek MAMA.

W trosce o przyszłe mamy

Przystanek MAMA to program profilaktyki zdrowia psychicznego skierowany do kobiet w ostatnim trymestrze ciąży oraz w pierwszym roku po porodzie, realizowany w Polsce w latach 2019-2023.

Celem programu było szkolenie personelu medycznego (np. położnych i pielęgniarek) w zakresie:

• przesiewowego wykrywania depresji poporodowej (PPD)
• informowanie kobiet o PPD
• przeprowadzanie badań przesiewowych w kierunku ryzyka PPD
• kierowanie kobiet z podwyższonym ryzykiem na konsultacje psychologiczne.

W Gdańsku program był realizowany przez Copernicus Podmiot Leczniczy (lidera projektu) we współpracy z Fundacją Twórczych Kobiet Centrum Nauki o Laktacji z Warszawy oraz Instytutem Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego (partnerem merytorycznym projektu). Kierowniczką projektu z ramienia UG była dr Magdalena Chrzan-Dętkoś. W realizację „Przystanku MAMA” zaangażowane były również: Natalia Murawska (doktorantka) oraz Maria Bakiera i Agnieszka Pinkos-Dubiel.

W czasie trwania projektu w całej Polsce wykonano łącznie 74 234 badań przesiewowych. Z programu korzystały m.in. uchodźczynie, a w ograniczonym zakresie także mężczyźni (badanie przesiewowe online pod kątem objawów depresji).

Szkolenia, superwizje, konsultacje

Ważnym elementem Przystanku MAMA w rejonie były szkolenia dla pielęgniarek i położnych, a także ich superwizje. Z kolei mamy, do których przede wszystkim skierowany był program, miały możliwość skorzystania z trzech konsultacji psychologicznych. Okazało się, że już te trzy konsultacje wiązały się z obniżeniem ryzyka wystąpienia depresji poporodowej.

U około 50 proc. osób objętych interwencją nastąpiła zmiana poziomu ryzyka wystąpienia depresji poporodowej z wysokiego na niski (na podstawie Edynburskiej Skali Depresji Poporodowej).

Według oceny i analiz OECD program ma potencjał, by ograniczyć konsekwencje depresji poporodowej, które często są pomijane lub nieleczone. Skupia się na przesiewowej diagnozie PPD oraz (w razie potrzeby) kierowaniu na konsultacje psychologiczne, co pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia depresji w okresie poporodowym. Przyczynia się również do redukcji stygmatyzacji depresji w okresie okołoporodowym.

Oszczędności dla systemu

W raporcie OECD napisano, że szacuje się, że wdrożenie programu przesiewowego takiego jak Przystanek MAMA przyniosłoby oszczędności w 28 proc. analizowanych krajów, a w pozostałych byłoby rozwiązaniem efektywnym kosztowo.

Program spełnia wiele kryteriów dobrej praktyki, choć możliwe są dalsze usprawnienia - szczególnie w zakresie zapewnienia opieki psychicznej dla grup wrażliwych, takich jak osoby mieszkające na terenach defaworyzowanych, mniejszości etniczne (w tym migranci i uchodźcy), a także niepełnoletnie kobiety.

Z raportu wynika, że program może być łatwo wdrożony w 17 z 39 krajów UE i OECD, a w kolejnych 16 krajach jego wdrożenie jest umiarkowanie możliwe. W sumie niemal 44 proc. krajów znajduje się w klastrze najwyższej transferowalności.

Dr Magdalena Chrzan-Dętkoś przyznaje, że autorzy maja gotowy schemat działania, program szkoleń i ewaluacji tych szkoleń. –To, co stworzyliśmy, jest zalecane do realizacji w wielu krajach i faktycznie przyczynia się do przeciwdziałania depresji poporodowej. Chciałabym, by ta wiedza, te narzędzia były nadal wykorzystywane – podkreśla kierowniczka projektu.

Przeczytaj także: „Minister zdrowia: więcej pieniędzy na opiekę psychiatryczną w 2026 r.”; „NRL: pracownicy ochrony zdrowia cierpią, winny jest system”