Opinia nt. postępowania lekarzy i świadczeniodawców w sprawach objętych klauzulą sumienia
Opinia Andrzeja Zapaśnika, członka Komisji Legislacyjnej Okręgowej Rady Lekarskiej w Gdańsku na przykładzie postępowania prof. Bogdana Chazana wobec pacjentki będącej w ciąży z dzieckiem posiadającym wady rozwojowe uniemożliwiające mu samodzielne życie.
1. Klauzula sumienia a prawo pacjenta do informacji i wyboru sposobu leczenia
W przypadku wyboru przez lekarza sposobu leczenia zgodnego z jego wiedzą i sumieniem pacjent powinien być niezwłocznie poinformowany o alternatywnych sposobach postępowania zgodnego z obowiązującym prawem. Wszelka ewentualna zwłoka w przekazaniu tego typu informacji, jak również postępowanie odwlekające możliwość jak najwcześniejszego podjęcia decyzji przez pacjenta, byłyby sprzeczne z jego prawem do informacji i wyboru sposobu leczenia.
W przypadku dziecka z wadami uniemożliwiającymi samodzielne życie pacjentka powinna mieć możliwość jak najwcześniejszego wyboru postępowania, innego niż donoszenie ciąży – niezwłocznie po rozpoznaniu tych wad, bez ewentualnego odwlekania przez lekarza jej decyzji przez wykonywanie np. dalszej diagnostyki niewnoszącej istotnych informacji z punktu widzenia decyzji pacjentki.
2. Klauzula sumienia a obowiązek realizacji umowy z NFZ przez świadczeniodawcę
Każda umowa z NFZ zawiera m.in. zakres świadczeń, które w jej ramach są refundowane. Nie jest to jednak równoznaczne z tym, że wszystkie te świadczenia mają być obowiązkowo realizowane przez każdego świadczeniodawcę, ponieważ zgodnie z innym zapisem umowy o wyborze leczenia decyduje lekarz, za zgodą pacjenta. Pacjent nie ma prawa do zmuszania lekarza do innego postępowania, niż to przez niego zaproponowane.
Pacjentka otrzymała propozycję dalszego postępowania w Szpitalu św. Rodziny w W-wie, na którą mogła się zgodzić lub nie. W przypadku braku zgody przysługiwało jej prawo wyboru innego świadczeniodawcy.
Uważam, że na podstawie rozpoznania sposobu postępowania zatrudnionych przez siebie lekarzy dyrektor szpitala miał prawo, nie będące w sprzeczności z podpisaną z NFZ umową, stwierdzić, że w jego placówce danego świadczenia się nie wykonuje, ponieważ wybiera się inne metody postępowania. Sprzeczna z umową byłaby odmowa wykonania świadczenia, a nie wybór przez lekarza i świadczeniodawcę sposobu postępowania.
3. Klauzula sumienia a obowiązek wskazywania pacjentowi miejsca realizacji przysługujących mu świadczeń
Przepis nakładający obowiązek wskazywania innego lekarza wykonującego świadczenie zdrowotne przez tego lekarza, dla którego jest ono niezgodne z jego sumieniem należy uznać za sprzeczne z Konstytucją i wymaga zmiany. Obowiązek ten powinien spoczywać na państwie odpowiedzialnym za realizację obwiązującego prawa i jego instytucjach – w tym MZ i NFZ. W omawianym przypadku klauzula sumienia mogła być zastosowana, ponieważ życie pacjentki nie było zagrożone.
W przypadku wyboru przez lekarza sposobu leczenia zgodnego z jego wiedzą i sumieniem pacjent powinien być niezwłocznie poinformowany o alternatywnych sposobach postępowania zgodnego z obowiązującym prawem. Wszelka ewentualna zwłoka w przekazaniu tego typu informacji, jak również postępowanie odwlekające możliwość jak najwcześniejszego podjęcia decyzji przez pacjenta, byłyby sprzeczne z jego prawem do informacji i wyboru sposobu leczenia.
W przypadku dziecka z wadami uniemożliwiającymi samodzielne życie pacjentka powinna mieć możliwość jak najwcześniejszego wyboru postępowania, innego niż donoszenie ciąży – niezwłocznie po rozpoznaniu tych wad, bez ewentualnego odwlekania przez lekarza jej decyzji przez wykonywanie np. dalszej diagnostyki niewnoszącej istotnych informacji z punktu widzenia decyzji pacjentki.
2. Klauzula sumienia a obowiązek realizacji umowy z NFZ przez świadczeniodawcę
Każda umowa z NFZ zawiera m.in. zakres świadczeń, które w jej ramach są refundowane. Nie jest to jednak równoznaczne z tym, że wszystkie te świadczenia mają być obowiązkowo realizowane przez każdego świadczeniodawcę, ponieważ zgodnie z innym zapisem umowy o wyborze leczenia decyduje lekarz, za zgodą pacjenta. Pacjent nie ma prawa do zmuszania lekarza do innego postępowania, niż to przez niego zaproponowane.
Pacjentka otrzymała propozycję dalszego postępowania w Szpitalu św. Rodziny w W-wie, na którą mogła się zgodzić lub nie. W przypadku braku zgody przysługiwało jej prawo wyboru innego świadczeniodawcy.
Uważam, że na podstawie rozpoznania sposobu postępowania zatrudnionych przez siebie lekarzy dyrektor szpitala miał prawo, nie będące w sprzeczności z podpisaną z NFZ umową, stwierdzić, że w jego placówce danego świadczenia się nie wykonuje, ponieważ wybiera się inne metody postępowania. Sprzeczna z umową byłaby odmowa wykonania świadczenia, a nie wybór przez lekarza i świadczeniodawcę sposobu postępowania.
3. Klauzula sumienia a obowiązek wskazywania pacjentowi miejsca realizacji przysługujących mu świadczeń
Przepis nakładający obowiązek wskazywania innego lekarza wykonującego świadczenie zdrowotne przez tego lekarza, dla którego jest ono niezgodne z jego sumieniem należy uznać za sprzeczne z Konstytucją i wymaga zmiany. Obowiązek ten powinien spoczywać na państwie odpowiedzialnym za realizację obwiązującego prawa i jego instytucjach – w tym MZ i NFZ. W omawianym przypadku klauzula sumienia mogła być zastosowana, ponieważ życie pacjentki nie było zagrożone.
