Jak pięknie się różnimy – analiza porównawcza reform finansowania zdrowia

Systemy finansowania świadczeniodawców ochrony zdrowia to zestaw rozwiązań i narzędzi obejmujący metody finasowania (tab. 1) i elementów wspierających, takich jak zasady kontraktowania, systemy administracyjne do raportowania i kontroli, oraz narzędzia IT¹. Ich głównym celem jest przekazanie wynagrodzenia za dostarczone usługi. Niemniej jednak, w zależności od swojej konstrukcji, systemy finansowania generują także zestaw konkretnych bodźców finansowych wpływających na zachowanie świadczeniodawców². Sprawia to, że reformy systemów finansowania świadczeniodawców stanowią jeden z najważniejszych mechanizmów wpływania na funkcjonowanie systemów opieki zdrowotnej³.

Cele to:

• porównanie systemów finansowania świadczeniodawców usług zdrowotnych w dziewięciu krajach Europy Środkowo-Wschodniej (Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Estonii, Litwie, Łotwie, Polsce, Rumunii i Węgrzech) w podziale na poszczególne rodzaje świadczeniodawców,
• zmapowanie najważniejszych reform w tym obszarze przeprowadzonych począwszy od 2010 r.,
• zidentyfikowanie głównych czynników (barier lub czynników wspierających), które wpłynęły na sukces tych reform.
  

Uzyskane wyniki wskazują na liczne podobieństwa pomiędzy dziewięcioma analizowanymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej, zarówno w zakresie stosowanych obecnie metod finansowania różnych rodzajów świadczeniodawców (podstawowa opieka zdrowotna, opieka ambulatoryjna, opieka szpitalna, opieka długoterminowa), jak i ważnych reform przeprowadzonych w tym obszarze w ostatnich latach. Większość krajów stosuje kombinację różnych metod finansowania dla poszczególnych świadczeniodawców. Na przykład w POZ kapitacja jest często łączona z opłatą za usługę (fee-for-service), podczas gdy w szpitalnictwie opłaty za przypadek chorobowy (zarówno proste, jak bardziej złożone w postaci jednorodnych grup pacjentów: diagnostic related groups – DRGs) są łączone z budżetem globalnym (uzależnionym od aktywności świadczeniodawcy) (tab. 2).

W wielu krajach funkcjonują także elementy opłaty za rezultat (pay for performance – P4P), głównie w POZ. W zależności od kraju i rodzaju świadczeniodawcy system finansowania może obejmować od jednej do nawet pięciu różnych metod finansowania. Z jednej strony łączenie różnych metod finansowania świadczeniodawców może ułatwić tworzenie optymalnego zestawu bodźców (zalety jednej metody mogą kompensować wady innej)³, z drugiej jednak prowadzi do powstania złożonego i trudnego do ewaluacji systemu⁴.

Reformy systemów finansowania świadczeniodawców usług zdrowotnych przeprowadzone od 2010 r. w analizowanych krajach koncentrowały się głównie na modyfikacji istniejących metod finansowania (na przykład zmiany w metodyce taryfikacji, uszczegółowienie i/lub zastosowanie wag dla różnych grup kosztowych) oraz wprowadzaniu dodatkowych, uzupełniających metod finansowania. Zmiany częściej dotyczyły POZ i szpitalnictwa niż specjalistycznie opieki ambulatoryjnej i opieki długoterminowej. Główne cele reform były zbliżone i obejmowały m.in. lepsze odzwierciedlenie rzeczywistych kosztów usług zdrowotnych (wspólny cel reform w odniesieniu do wszystkich rodzajów świadczeniodawców), poszerzenie zakresu usług POZ (ze szczególnym naciskiem na profilaktykę, koordynację opieki i opiekę wielodyscyplinarną), przeniesienie akcentu z opieki stacjonarnej na ambulatoryjną (zarówno w przypadku szpitali, jak i placówek opieki długoterminowej), oraz poprawę efektywności opieki szpitalnej (tab. 3).

Analiza czynników, które mogły wpłynąć na sukces (lub porażkę) reform systemów finansowania świadczeniodawców usług zdrowotnych w badanych krajach wskazuje, że istotną rolę odgrywają uwarunkowania systemowe (kontekst), cele i elementy składowe reform (zawartość), jak i perspektywa interesariuszy (aktorzy). Jednak kluczowe znaczenie dla powodzenia reform ma sposób ich wdrażania (proces) (graf. 1).

Grafika 1. Czynniki wpływające na sukces reform systemów finansowania świadczeniodawców usług zdrowotnych* zrealizowanych począwszy od 2010 r. w dziewięciu krajach Europy Środkowej i Wschodniej

Uwaga: „n” oznacza liczbę przykładów reform, w których dany czynnik wystąpił jako bariera lub czynnik wspierający sukces danej reformy systemu finansowania świadczeniodawców.

Na przykład przeprowadzenie pilotażu reformy stanowiło ważny czynnik wspierający jej sukces w sześciu przypadkach, a brak odpowiedniego zarządzania reformą był istotną barierą w czterech analizowanych przykładach reform. Wyniki wskazują na duży potencjał wspólnego uczenia się, transferu wiedzy pomiędzy analizowanymi krajami. Ważne znaczenie ma jednak dostępność analiz ewaluacyjnych oceniających skuteczność wdrażanych reform.

Artykuł Katarzyny Dubas-Jakóbczyk, Costase Ndayishimiye i Marzeny Tambor z Instytutu Zdrowia Publicznego Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum.

Piśmiennictwo:

1. J. Langenbrunner, C. Cashin, and S. O’Dougherty, Designing and implementing health care provider payment systems: how-to manuals. World Bank Publications, 2009.
2. C. Cashin et al., Assessing health provider payment systems: a practical guide for countries working toward universal health coverage. Joint Learning Network for Universal Health Coverage, 2015.
3. OECD, Better Ways to Pay for Health Care. Paris: OECD Health Policy Studies, 2016.
4. J. Kutzin, “A descriptive framework for country-level analysis of health care financing arrangements,” Health Policy (New. York)., vol. 56, no. 3, pp. 171–204, 2001, doi: 10.1016/S0168-8510(00)00149-4.
5. I. Mathauer and F. Dkhimi, Analytical guide to assess a mixed provider payment system. Geneva: World Health Organization, 2019.

Artykuł w całości dostępne na stronach internetowych: www.sciencedirect.com/3Dihub i www.journals.sagepub.com/87626.

Po czesku, czyli super?Niemal 80 proc. czeskich pacjentów jest zadowolonych z funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w ich kraju. Ten wskaźnik nie zmienia się od lat i można powiedzieć, że jest miarą sukcesu naszego południowego sąsiada.

Przeczytaj także: „Jak bardzo się różnimy – przegląd systemów ratownictwa medycznego w Europie”, „Co boli Cristiano, João, Miguela i Marię – o portugalskiej opiece zdrowotnej”, „Cóż, że ze Szwecji – skorzystajmy z tamtejszych rozwiązań”, „Elegancja Francja?” i „Jak (i czy w ogóle) działa system ochrony zdrowia w Ukrainie?”.

Więcej tekstów z cyklu „Czy za granicą leczą lepiej?” po kliknięciu w poniższy baner.