Czy prowadzenie działalności leczniczej w formie JDG jest bezpieczne?
Wybór formy prawnej dla działalności leczniczej jest decyzją o fundamentalnym znaczeniu – zarówno dla bezpieczeństwa majątkowego lekarza, jak i dla stabilności jego praktyki zawodowej. Choć jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG) pozostaje najczęściej wybieraną formą organizacyjną, to w przypadku lekarzy – ze względu na specyfikę ryzyk zawodowych – coraz częściej rekomenduje się prowadzenie działalności w formie spółki.
Wady i zalety JDG
Lekarze prowadzący działalność gospodarczą w formie JDG narażeni są na wiele ryzyk prawnych, które mogą mieć poważne konsekwencje zawodowe, finansowe i osobiste. Osoba fizyczna prowadząca JDG odpowiada za zobowiązania przedsiębiorstwa całym swoim majątkiem. W praktyce oznacza to, że w razie błędu medycznego, roszczenia pacjenta, zaległości podatkowych czy sporów z kontrahentami lekarz może utracić nie tylko środki zgromadzone w firmie, ale również majątek prywatny – w tym nieruchomości, oszczędności czy majątek wspólny małżeński.
Lekarz prowadzący JDG jest bezpośrednio narażony na roszczenia z tytułu błędów medycznych. Choć obowiązkowe ubezpieczenie OC jest wymagane ustawowo (art. 25 ustawy o działalności leczniczej), jego zakres często może nie pokryć pełnych roszczeń pacjentów – zwłaszcza w przypadku trwałego uszczerbku na zdrowiu czy konieczności wypłaty renty. W praktyce oznacza to, że nawet przy posiadaniu polisy lekarz może być zmuszony do pokrycia części kosztów z własnych środków.
Dodatkowo JDG jest nierozerwalnie związana z osobą lekarza. W przypadku jego śmierci lub trwałej niezdolności do pracy działalność wygasa, a kontynuacja możliwa jest jedynie w ramach zarządu sukcesyjnego. W praktyce oznacza to, że zarząd sukcesyjny może trwać przez dwa lata, liczone od dnia śmierci przedsiębiorcy. Z ważnych przyczyn sąd może wydłużyć ten okres do pięciu lat, jednak proces ten bywa skomplikowany i wymaga wcześniejszego przygotowania formalnego.
Lekarz prowadzący JDG ma również ograniczone możliwości pozyskiwania kapitału – nie może sprzedać udziałów, pozyskać inwestora ani przeprowadzić restrukturyzacji w sposób typowy dla spółek kapitałowych. To ogranicza rozwój praktyki lekarskiej, zwłaszcza w kontekście inwestycji w nowoczesny sprzęt, zatrudniania personelu czy otwierania nowych placówek.
Zaletą JDG jest uproszczona księgowość i niskie koszty administracyjne. Jednak ta prostota wiąże się z brakiem struktury zarządczej, co może prowadzić do błędów organizacyjnych, nieprawidłowości w dokumentacji medycznej czy niezgodności z przepisami RODO, powoduje również konieczność poświęcania czasu lekarza na sprawy organizacyjne. W przypadku kontroli odpowiedzialność spoczywa bezpośrednio na lekarzu, co może skutkować różnego rodzaju sankcjami.
Warto również podkreślić, że JDG może zostać przekształcona w spółkę kapitałową. Proces ten wymaga sporządzenia planu przekształcenia, opinii biegłego rewidenta oraz rejestracji w KRS, ale pozwala zachować ciągłość działalności, kontrakty i markę gabinetu. Przekształcenie może być strategicznym krokiem w kierunku zwiększenia bezpieczeństwa majątkowego i profesjonalizacji działalności.
Spółka z o.o. jako alternatywa
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) jest formą prawną, która zapewnia wyraźne oddzielenie majątku prywatnego od majątku firmy. W przypadku roszczeń czy zobowiązań odpowiedzialność wspólników ogranicza się do wysokości wniesionych wkładów. Dla lekarzy oznacza to większe bezpieczeństwo finansowe i możliwość prowadzenia działalności bez ryzyka utraty majątku osobistego. Spółka z o.o. umożliwia także łatwiejsze pozyskiwanie kapitału, poprzez sprzedaż udziałów, wprowadzenie inwestora lub przeprowadzenie restrukturyzacji. Dodatkowo struktura zarządcza spółki pozwala na delegowanie obowiązków, co jest szczególnie istotne w większych placówkach medycznych.
Aspekty podatkowe
Warto również zwrócić uwagę na różnice podatkowe. JDG rozlicza się najczęściej na zasadach ogólnych, podatkiem liniowym lub ryczałtem. Spółka z o.o. podlega podatkowi CIT, ale daje możliwość optymalizacji kosztów i wypłaty wynagrodzenia w różnych formach (na przykład dywidendy, umowy o pracę, kontrakty menedżerskie). W niektórych przypadkach może to być korzystniejsze niż opodatkowanie JDG.
Podsumowanie
Jak wskazane zostało w treści niniejszego artykułu, prowadzenie działalności lekarskiej w formie JDG, pomimo niewątpliwych plusów, takich jak prosta i dość elastyczna struktura, wiąże się z zagrożeniami. JDG wydaje się atrakcyjna ze względu na łatwość rejestracji, niskie koszty prowadzenia i swobodę działania. Jednak za tą prostotą kryją się ryzyka prawne, finansowe i organizacyjne, które w dłuższej perspektywie mogą zagrozić stabilności zawodowej lekarza. Dlatego coraz więcej ekspertów z zakresu prawa medycznego oraz doradców podatkowych rekomenduje rozważenie alternatywnych form prowadzenia działalności, takich jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która oferuje większą ochronę majątku prywatnego, lepsze możliwości rozwoju oraz bardziej przejrzystą strukturę zarządczą.
Artykuł radców prawnych Bartosza Pawelczyka i Marcina Malinowskiego z Kancelarii Radców Prawnych Bartosz Pawelczyk Krzysztof Kozik opublikowano w Biuletynie Wielkopolskiej Izby Lekarskiej 10/2025.
Przeczytaj także: „Regulacja kontraktów – resort analizuje zmiany” i „Postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej lekarzy – co i jak”.
