A gdyby wojna – opisujemy procedury
W Ministerstwie Zdrowia dowiedzieliśmy się, że posiadają plan ewakuacji i zabezpieczenia obywateli będących w stanie bezpośredniego zagrożenia zdrowotnego. Dysponują też procedurami na wypadek zdarzenia z dużą liczbą poszkodowanych.
- W nocy z 9 na 10 września rosyjskie drony wielokrotnie naruszyły przestrzeń powietrzną Polski. Rozpoczęto procedury obronne. Część bezzałogowców została zestrzelona. Wojsko i służby poszukują szczątków maszyn
- W związku z bezprecedensowym atakiem niezwykle ważne jest pytanie o gotowość służby medycznej w obliczu zagrożenia wybuchem konfliktu zbrojnego. Mamy odpowiedź z Ministerstwa Zdrowia
- W odpowiedzi dowiedzieliśmy się, że działania na wypadek wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa państwa uregulowane są w rozporządzeniu Rady Ministrów z 27 października 2023 r. w sprawie przygotowania i wykorzystania podmiotów leczniczych na potrzeby obronne państwa. Mamy informacje, jakie są procedury krok po kroku
- W reakcji na bieżące wydarzenia i nieprzewidywalność sytuacji Ministerstwo Zdrowia wskazało również na konkretne plany i działania
- O tym, jakie są warunki bezpiecznego i odpornego na zagrożenia wojenne systemu ochrony zdrowia, mówił gen. broni Grzegorz Gielerak, podczas konferencji organizowanej przez wydawnictwo Termedia Priorities and Challenges in Polish and European Drug Policy, która odbyła się w czerwcu 2025 r.
Gotowość szpitali na potrzeby obronne państwa
Zgodnie z tymi przepisami wojewodowie organizują, koordynują, nakładają i uruchamiają zadania w tym zakresie, natomiast – jak podkreśla resort – sposób przygotowania ujmowany jest w planach opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty lecznicze, na które wojewoda nałożył zadania na potrzeby obronne państwa.
Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia szpitale (oraz inne zakłady lecznicze, jeżeli wystąpi taka potrzeba) przygotowują się do zwiększonego udzielania świadczeń szpitalnych na potrzeby obronne państwa, w tym na potrzeby służb mundurowych, przez zaplanowanie odpowiedniej liczby łóżek szpitalnych, zgodnie ze wskaźnikiem 75 łóżek szpitalnych na 10 tys. mieszkańców województwa.
Z kolei dysponenci zespołów ratownictwa medycznego przygotowują się do zwiększonego udzielania świadczeń zdrowotnych na potrzeby obronne przez zespoły ratownictwa medycznego. Zwiększenie liczby zespołów następuje co najmniej o 10 proc.
Zadaniem podmiotów leczniczych wyznaczonych do współdziałania w organizacji zespołów zastępczych miejsc szpitalnych jest planowanie zabezpieczenia udzielania świadczeń zdrowotnych w zespołach zastępczych miejsc szpitalnych (w szczególności zapewniając personel medyczny), tworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny. Zgodnie ze wskaźnikiem jest to 50 zastępczych miejsc szpitalnych na 10 tys. mieszkańców województwa.
Działania jednostek w stanie zagrożenia
W stanie zagrożenia stacje sanitarno-epidemiologiczne przygotowują się do zapewnienia zabezpieczenia sanitarno-epidemiologicznego na potrzeby obronne państwa, planując zwiększenie gotowości i zdolności w tym celu.
Natomiast 21 regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa jest zobowiązanych do utrzymania określonych zapasów dwóch składników krwi – koncentratu krwinek czerwonych KKCz oraz osocza świeżo mrożonego FFP.
Ministerstwo Zdrowia poinformowało, że mając na względzie nieprzewidywalność sytuacji, która od dłuższego czasu trwa na granicy polsko-białoruskiej, resort opracował „Plan organizacji zabezpieczenia medycznego na wypadek zdarzenia z dużą liczbą poszkodowanych w strefie przygranicznej z Białorusią” w celu zapewnienia ewentualnej ewakuacji osób poszkodowanych, którzy znajdą się w stanie bezpośredniego zagrożenia zdrowotnego.
– Biorąc pod uwagę lokalizację potencjalnego zdarzenia, w obrębie którego zasób potencjału w zakresie wysokospecjalistycznych szpitali jest niewielki, zaplanowano organizację transportu dużej liczby poszkodowanych w stanie bezpośredniego zagrożenia zdrowotnego, przy wykorzystaniu ZRM oraz transportu medycznego i sanitarnego, z ewentualnym wykorzystaniem również wojskowych pojazdów sanitarnych czteronoszowych, oraz potencjału załóg i statków powietrznych będących w strukturze Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji – przekazał resort.
Plan organizacji zabezpieczenia medycznego
W sytuacji wyczerpania możliwości udzielania świadczeń zdrowotnych w województwach lubelskim i podkarpackim istnieje możliwość uruchomienia przedsięwzięć zawartych w „Planie organizacji zabezpieczenia medycznego na wypadek konieczności hospitalizacji osób przekraczających granicę z Polską w wyniku konfliktu zbrojnego w Ukrainie”.
– Dodatkowo, aby zapewnić sprawną i szybką ewakuację rannych i poszkodowanych z terenu tych województw, istnieje możliwość ponownej aktywacji pociągu medycznego, który był wykorzystywany w początkowej fazie konfliktu zbrojnego w Ukrainie w celu ewakuacji dzieci, kobiet ciężarnych oraz rannych żołnierzy ukraińskich – dodał resort zdrowia.
Wskazano jednocześnie, że w przypadku wystąpienia zdarzenia z dużą liczbą poszkodowanych może zostać również wdrożona procedura „Zdarzenie z dużą liczbą poszkodowanych”. Jak tłumaczył resort, zadaniem procedury jest ujednolicenie postępowania jednostek systemu PRM przy dużej liczbie poszkodowanych poprzez skoordynowanie działań służb ratowniczych, wstępną segregację (triaż), utworzenie punktów medycznych oraz prowadzenie komunikacji i współpracy z policją i PSP w celu zabezpieczenia miejsca zdarzenia i transportu poszkodowanych. Procedura ta doyczy m.in. zespołów ratownictwa medycznego (ZRM), szpitalnych oddziałów ratunkowych (SOR), centrów urazowych (CU).
Awaria dyspozytorni – procedury
Opracowany został także scenariusz postępowania w przypadku uruchomienia trzeciej linii zastępowalności dyspozytorni medycznych.
– Celem przygotowanego rozwiązania jest wdrożenie działań zapewniających zachowanie ciągłości działania PRM na terenie województwa warmińsko-mazurskiego, podlaskiego i lubelskiego w przypadku jednoczesnej awarii dyspozytorni utraconej i dyspozytorni ją zastępującej – wyjaśniło ministerstwo.
Resort przypomniał również, że na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, w przypadku gdy w ocenie wojewódzkiego koordynatora ratownictwa medycznego skutki zdarzenia mogą spowodować stan nagłego zagrożenia zdrowotnego znacznej liczby osób, wojewoda może postawić w stan podwyższonej gotowości wszystkie lub niektóre podmioty wykonujące działalność leczniczą, działające na obszarze danego województwa.
System rezerw strategicznych
W celu przygotowania podmiotów leczniczych do realizacji zadań na potrzeby obronne państwa przewiduje się uzupełnienie niezbędnego zaopatrzenia i doposażenia, wykorzystując system rezerw strategicznych, tworzonych i udostępnianych przez Rządową Agencję Rezerw Strategicznych. W jego ramach gromadzony jest różnorodny asortyment, przewidziany w celu wsparcia realizacji zadań obronnych przez jednostki lecznicze. Przewiduje się, że w niezbędnym zakresie – obejmującym określoną infrastrukturę, zaopatrzenie, wyposażenie – możliwe będzie pozyskanie odpowiedniego asortymentu z Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, na podstawie wniosku o udostępnienie rezerw złożonego do ministra spraw wewnętrznych i administracji.
Resort przypomniał także, że RARS w czasie trwającego zagrożenia będzie także na bieżąco odtwarzała i uzupełniała zasoby rezerw strategicznych, co powinno pozwolić na osiągnięcie i utrzymanie gotowości i zdolności podmiotów leczniczych do realizacji zadań na potrzeby obronne państwa.
Bezpieczny i odporny na zagrożenia wojenne system ochrony zdrowia
Przypominamy fragmenty wypowiedzi generała broni Grzegorza Gieleraka, dyrektora Wojskowego Instytutu Medycznego, której udzielił w trakcie wywiadu emitowanego na konferencji Priorities and Challenges in Polish and European Drug Policy,
– Aby być przygotowanym na kryzys, tak jak to było w czasie pandemii, musimy dysponować kilkoma składowymi systemu – zaczął.
– Po pierwsze musimy mieć przygotowany, przeszkolony, personel medyczny. Po drugie konieczna jest właściwie przygotowana infrastruktura medyczna pod kątem zagrożeń związanych z określonym kryzysem. W wypadku zagrożeń wojennych w grę wchodzą różnego rodzaju zabezpieczenia gwarantujące możliwość prowadzenia opieki medycznej w warunkach chroniących zarówno personel, jak i pacjentów przed zastosowaniem np. uderzeń pionowych, czyli ataku bombowego. Trzeci element, bardzo istotny, to zabezpieczenie specyficznych środków materiałowych, takich jak leki, sprzęt i materiały medyczne. Czwarty i ostatni aspekt to właściwe dla konfliktu zbrojnego procedury, które wszyscy uczestnicy systemu ochrony zdrowia powinni znać i umieć je właściwie stosować. Mamy jeden system ochrony zdrowia dla obsługi cywilnej i wojskowej. Możemy mówić jedynie o różnych zadaniach w czasie pokoju i w czasie wojny. Państwo przystępując do każdego kryzysu, dysponuje jednym systemem i dlatego, aby być właściwie przygotowanym do takiej sytuacji, musi dysponować procedurami pozwalającymi wykorzystać wszystkie zasoby, jakimi dany system dysponuje. Doświadczenia wojny w Ukrainie pokazują, że każdy podmiot leczniczy musi być wyposażony w sprzęt, materiały, leki na czas nie krótszy niż 72 godziny. To jest znacznie dłużej, niż dotychczas zakładaliśmy. Do tej pory uważaliśmy, że będziemy w stanie w sposób płynny dostarczać podmiotowi leczniczemu niezbędne zasoby. Warunki ukraińskie pokazały, że niestety nie zawsze jest to możliwe. Dlatego w miejscu udzielania świadczeń trzeba wyjściowo te zasoby zgromadzić – ocenił.
– Druga kwestia to organizowanie zapasów. Kolejna rzecz to łańcuchy dostaw. To wyzwanie, przed którym stoi Unia Europejska. Do tej pory Sojusz Północnoatlantycki wskazywał wyraźnie, że kwestie zabezpieczenia lekowego są wyzwaniem każdego z państw i to każde z nich powinno zagwarantować sobie bezpieczeństwo w tym zakresie w ramach współpracy cywilno-wojskowej – podkreślił.
– Jeśli chodzi o dostęp do schronów, to nasze zasoby są w stanie efektywnie chronić jedynie 4 proc. ludności przed poważnymi uderzeniami, tzw. pionowymi. To pokazuje, że mamy tutaj bardzo dużo do zrobienia, również w systemie ochrony zdrowia. Uważam, że to zadanie powinno być realizowane w sposób wielowątkowy – podsumował.
Więcej w tekście: „System ochrony zdrowia w czasach globalnego kryzysu”.
Wizja Zdrowia w 2025 r.
7 i 8 października 2025 r. Wydawnictwo Medyczne Termedia wspólnie z Polską Federacją Szpitali organizuje IX Kongres Wizja Zdrowia – Diagnoza i Przyszłość – Foresight Medyczny i Kongres Hospital & Healthcare Management.
Więcej o konferencji na stronie internetowej: www.termedia.pl/wizja-zdrowia.
Przeczytaj także: „Potrzebujemy tarczy medycznej na wypadek wojny” i „Wojskowa lista leków krytycznych”
