Komisja przyjęła dokument „Narodowa Strategia Onkologiczna – sprawozdanie za 2024 r.” ►

Pięć ważnych obszarów

Jak mówił wiceminister Kos, przedstawiając sprawozdanie za 2024 r., NSO to to strategiczny, kompleksowy program, który wytycza kierunki rozwoju polskiej onkologii. Jego celem nadrzędnym jest wzrost odsetka osób, które przeżywają 5 lat od zakończenia terapii onkologicznej, ale także obniżenie zachorowalności na choroby nowotworowe oraz poprawę skuteczności i jakości leczenia onkologicznego.

– Całkowity budżet Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030 wynosi 5,1 mld zł. W 2020 r. było to 250 mln zł, w 2021 nieco ponad 504 mln zł, a w latach 2022 i 2023 po 450 mln zł. Od roku 2024 do 2030 będziemy przeznaczać na ten cel 500 mln zł rocznie – przypomniał wiceminister.

Jak mówił, strategia obejmuje wiele działań na lata 2020-2030, skoncentrowanych na pięciu obszarach. Pierwszym jest rozwój systemu kształcenia personelu medycznego poprzez inwestycje w kadry medyczne. Kolejne to zwiększenie świadomości społecznej na temat profilaktyki nowotworów oraz kształtowanie postaw prozdrowotnych przez inwestycje w edukację. Trzeci to zwiększenie dostępności i zgłaszalności na badania przesiewowe oraz poprawa ich jakości przez inwestycje w pacjenta. Czwartym jest wsparcie badań naukowych w onkologii oraz zapewnienie dostępu do nowoczesnych metod diagnostycznych i leczniczych przez inwestycje w naukę i innowacje. Piąty zaś to optymalizacja leczenia, a także doposażenie ośrodków w nowoczesny sprzęt i infrastrukturę przez inwestycje w system opieki onkologicznej.

– Podsumowując realizację NSO w ubiegłym roku, chcę zaznaczyć, że szczegółowy wykaz zagadnień został określony w harmonogramie wdrażania strategii w 2024 r. Zrealizowano 51 zadań, które koncentrowały się na dziedzinach związanych z walką z chorobami nowotworowymi. Wśród działań priorytetowych znajdowały się m.in. edukacja społeczeństwa i wprowadzenie działań profilaktycznych, w tym realizacja programu szczepień przeciw HPV, rozwój nowych metod terapeutycznych oraz optymalizacja opieki nad pacjentami. Na te przedsięwzięcia przeznaczono fundusze  budżetowe z części 46 zdrowie, które pozostają do dyspozycji ministra właściwego do spraw zdrowia w wysokości 500 mln zł – mówił wiceminister Kos.

Z tej kwoty środki bieżące stanowiły 80 mln zł, natomiast środki majątkowe 420 mln zł. Łącznie z budżetu pozostającego w dyspozycji ministra zdrowia wydano prawie 459 mln zł.

Inwestycje w kadry, profilaktykę

Wśród zrealizowanych projektów i zadań znalazły się inwestycje w kadry – dokonano przeglądu i nowelizacji standardów kształcenia na studiach na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo. Zaktualizowano i rozszerzono katalog szczegółowych efektów uczenia się w zakresie profilaktyki onkologicznej oraz opieki nad chorymi w trakcie i po zakończeniu leczenia przeciwnowotworowego.

– Standardy te będą miały zastosowanie od cyklu kształcenia, który rozpocznie się w roku akademickim 2025-2026 – wyjaśnił wiceminister Kos.

Zwrócił też uwagę na inwestycje w edukację, prewencje pierwotną, propagowanie zdrowego stylu życia i kontynuację realizacji powszechnego programu szczepień przeciw HPV.

– Bezpłatny program szczepień ochronnych dla dzieci i młodzieży został uzupełniony o szczepienie, które chroni przed chorobami wywołanymi przez wirus HPV. Od 1 września ubiegłego roku szczepienia dostępne są dla osób po ukończeniu dziewiątego roku życia do ukończenia 14. roku życia. Jednocześnie od 1 września 2024 r. uruchomiony został wspólny program Ministerstwa Edukacji Narodowej i Ministerstwa Zdrowia dotyczący możliwości szczepień przeciw wirusowi HPV w szkołach skierowany właśnie dla uczniów pomiędzy 9. a 14. rokiem życia – mówił wicemister.

– W 2024 r. zaszczepiono prawie 318 tys. dzieci, w tym 186 tys. dziewczynek i 132 tys. chłopców. Od września 2024 do marca 2025 r. w szkołach zaszczepiono łącznie ponad 73 tys. dzieci. Na 29 czerwca 2025 r. odsetek wyszczepienia wynosił nieco ponad 14 proc. – dodał.

W prewencji wtórnej, jak podkreślał Kos, skupiono się na monitorowaniu jakości programów badań przesiewowych, w tym profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy, w celu szerszego objęcia populacji badaniami przesiewowymi. Od 1 stycznia 2024 r. wprowadzono do podstawy opieki zdrowotnej kwartalne współczynniki korygujące związane ze zgłaszalnością do tych programów profilaktycznych. Pracowano także nad rozwiązaniami, które pozwoliły już w roku 2025 wprowadzić dwa nowoczesne badania – cytologię na podłożu płynnym oraz test HPP-UHR.

Inwestycje w naukę i innowacje

Wśród inwestycji w naukę i innowacje należy wymienić rozszerzenie wykazu leków refundowanych w terapiach onkologicznych. W roku 2024 refundacją objęto 135 innowacyjnych terapii, w tym 36 cząsteczkowskazań było onkologicznych. W czwartej edycji konkursu na utworzenie Centrum Wsparcia Badań Klinicznych zarekomendowano wsparcie 12 przedsięwzięć niemal 200 mln zł z funduszy Krajowego Planu Odbudowy.

– Tym samym polską sieć badań klinicznych będzie tworzyć 35 ośrodków. W konkursie „Doskonalenie i zwiększenie potencjału naukowo-badawczego istniejących Centrów Wsparcia Badań Klinicznych”, którego celem jest wsparcie rozwoju istniejących lub tworzonych ośrodków, zarekomendowano natomiast doposażenie 18 przedsięwzięć w wysokości 110 mln zł – mówił wiceminister Kos.

Dofinansowano 414 mln zł wymianę bądź też zakup sprzętu do diagnostyki i leczenia nowotworów złośliwych. Wymieniono bądź zakupiono j36 mammografów dla 26 podmiotów, 14 akceleratorów dla 13 podmiotów, aparat do brachyterapii HDR dla 1 podmiotu, systemy planowania leczenia radioterapeutycznego dla 14 podmiotów, sprzęt do diagnostyki i leczenia raka płuca dla 12 klinicznych oddziałów torakochirurgii oraz 12 klinicznych oddziałów pulmonologii. Zakupiono także sprzęt do diagnostyki i leczenia białaczek i chłoniaków dla 38 podmiotów udzielających świadczeń dorosłym, a także 12 podmiotów udzielających świadczeń dzieciom. Zakupiono aparaturę i sprzęt medyczny do diagnostyki w chorobach nowotworowych dla 28 podmiotów. W roku 2024 kontynuowano również prace związane z wdrażaniem Krajowej Sieci Onkologicznej, której celem jest poprawa organizacji opieki onkologicznej w Polsce – mówił wiceminister.

Dodał, że do wsparcia z Krajowego Planu Odbudowy szpitali zakwalifikowanych do Krajowej Sieci Onkologicznej zarekomendowano przedsięwzięcia wskazane przez 106 podmiotów na łączną kwotę około 5 mld zł na przebudowę, budowę, modernizację lub doposażenie infrastruktury leczniczej, świadczącej usługi w zakresie onkologii.

– W 2024 r. realizowano też między innymi prace dotyczące opracowania i wdrożenia elektronicznej karty diagnostyki i leczenia onkologicznego. Wprowadzono informacyjną infolinię Krajowej Sieci Onkologicznej oraz zapewniono wsparcie wdrażania Krajowej Sieci Onkologicznej przez Krajową Radę Onkologiczną – podkreślał.

Trudne pytania

W czasie dyskusji Wioleta Tomczak, wiceprzewodnicząca Komisji Zdrowia, pytała ministra o profilaktykę i skuteczność wyszczepienia populacji przeciwko HPV.

– Mamy odrobinę lepsze wyniki, jeżeli chodzi o zgłaszalność dotyczącą szczepień na HPV. Z pewnością częściowo zadziałało umożliwienia szczepienia dzieci w szkole. Jednak wynik 13,46 proc. wyszczepienia populacji zakwalifikowanej do szczepienia to jest zdecydowanie za mało. Zadziwia mnie, dlaczego realizowany jest tylko jeden piknik edukacyjno-informacyjny przy okazji Europejskiego Tygodnia Szczepień. Czy nie dałoby się w każdym województwie, a najlepiej w każdym powiecie, realizować tego rodzaju działanie? Bo szczycenie się, że mamy taką inicjatywę na Stadionie Narodowym, jest chwalebne, ale chyba zdecydowanie za mało skuteczne – mówiła posłanka Tomczak.

Posłanka Alicja Chybicka zwracała uwagę na to, że widać postęp w zakresie onkologii.

– Jeśli porównamy rok do roku nawet liczbę zachorowań na nowotwory u dorosłych, to ona nie rośnie. Wydawało się, że dojedziemy do 200 tys. zachorowań, a było ich 180 tys., potem 160 tys. W sumie 20 tys. zachorowań mniej to efekt działań profilaktycznych, edukacji prozdrowotnej. To wszystko jest bardzo cenne – mówiła Chybicka. która między innymi pytała ministra o kwestie inwestycji w substancję szpitalną oraz o kontynuację programów lekowych.

Odpowiadając na pytania posłanek i posłów, wiceminister Kos podkreślał, że strategia ma charakter długofalowy, będzie realizowana do końca 2030 r., więc nie da się ocenić jej skuteczności w połowie – liczy się efekt końcowy.

Mówiąc o szczepieniach przeciwko HPV, wiceminister podkreślił, że w 2024 r. wykonano 318 tys. szczepień, z czego 73 tys. w szkołach – a rozpoczęto je dopiero 1 września. Wskazał też na konieczność zwiększenia promocji, także na poziomie powiatowym, by dotrzeć do mniej poinformowanych społeczności i je przekonać do szczepień.

Pytany o genetyczną diagnostykę ambulatoryjną, zadeklarował, że resort zdrowia będzie rozszerzał do niej dostęp i już za pół roku będzie ona kontraktowana przez NFZ. Zapewnił także o ciągłości programów lekowych, ich ewaluacji i wprowadzaniu nowych terapii, szczególnie w zakresie chematoonkologii.

Wiceszef resortu zdrowia przyznał jednak, że nadal istnieją problemy z zakładaniem kart DILO przez lekarzy POZ, a prace nad usprawnieniem systemu trwają – rozwiązaniem ma być cyfrowa wersja karty, która uprości procedury i zwiększy efektywność diagnostyki onkologicznej.

Nadzór NFZ

Odpowiadając na pytania związane z nadzorem nad realizacją Narodowej Strategii Onkologicznej ze strony NFZ, Dariusz Dziełak, dyrektor Biura Partnerstwa Publicznego i Innowacji w Centrali NFZ, zwrócił uwagę, że fundusz opublikował miesiąc temu pierwsze wskaźniki jakościowe dotyczące między innymi onkologii. Są one dostępne na stronach Narodowego Funduszu Zdrowia do poziomu poszczególnych świadczeniodawców. 

– Było do tych wskaźników sporo uwag, ale trzeba podkreślić, że jest to pierwsza taka publikacja, która będzie zapewne wymagać doskonalenia, bo różne są przypadki, różne są szpitale i różne są ich profile. Myślę jednak, że początek został zrobiony – mówił dyrektor Dziełak.

Odnosząc się do NSO, dyrektor Dziełak zwrócił uwagę, że zarówno problemy demograficzne, jak i sama specyfika onkologii spowodowały to, że o ile w roku 2012 na leczenie nowotworów Narodowy Fundusz Zdrowia przeznaczył trochę ponad 6 mld zł, o tyle w roku ubiegłym było to już 27 mld zł.

– Oczywiście w tym czasie rosły też przychody i koszty ogólne, ale mówimy o przyroście udziału kosztów onkologii w kosztach świadczeń o 5 punktów procentowych, z 10 do 15 proc. W dużej mierze wynika to z leczenia większej liczby osób, zmian demograficznych, ale także postawienia na nowe technologie, na nowe cząsteczki, na nowe formy leczenia. Warto zauważyć, w ubiegłym roku po raz pierwszy w historii wartość refundacji, głównie dotyczącej onkologii, przekroczyła wartość refundacji aptecznej – podkreślił dyrektor Dziełak.

Nagrania z posiedzenia poniżej.

Wideo pochodzi ze strony internetowej: www.sejm.gov.pl/3420F3.

Przeczytaj także: „Będziemy zmieniać i udoskonalać Narodową Strategię Onkologiczną”.