Porównanie efektywności finansowej

W tekście pod tytułem „Porównanie efektywności finansowej oddziałów jednoimiennych” przedstawiłem etap pierwszy prac związanych z analizą porównawczą efektywności finansowej wybranych jednoimiennych oddziałów stacjonarnych, funkcjonujących w strukturach organizacyjnych szpitali wojewódzkich i powiatowych.

Przeanalizowałem przychody i koszty rodzajowe generowane przez następujące oddziały:

• szpitalne oddziały ratunkowe (mimo że trudno go nazwać typowym oddziałem/komórką dla szpitali powiatowych – w wielu z nich funkcjonują nadal izby przyjęć – to taką konieczność wymusił fakt, że prawie wszystkie analizowane szpitale wojewódzkie miały SOR-y),
• oddziały anestezjologii i intensywnej terapii,
• oddziały chorób wewnętrznych,
• oddziały chirurgiczne ogólne,
• oddziały ginekologiczno-położnicze,
• oddziały neonatologiczne,
• oddziały pediatryczne,
• oddziały chirurgii urazowo-ortopedycznej.

To typowe oddziały funkcjonujące zarówno w szpitalach powiatowych, jak i wojewódzkich.

Analizie poddałem dane finansowe wymienionych oddziałów z 2019 r. (czyli z ostatniego roku standardowego funkcjonowania szpitali – niezakłóconego pandemią COVID-19) w dwunastu szpitalach powiatowych oraz dziewięciu wojewódzkich.

W celu zapewnienia porównywalności danych finansowych jednoimiennych oddziałów szpitali powiatowych i wojewódzkich analizie poddano wskaźniki udziałów wybranych kosztów rodzajowych poniesionych przez oddziały w wygenerowanych przez nie przychodach ze sprzedaży.

Dodatkowo, ze względu na to, że w strukturze kosztów z podstawowej działalności operacyjnej, generowanych przez oddziały szpitalne mamy do czynienia z:

• kosztami amortyzacji – które trudno porównywać, ze względu na różny w poszczególnych szpitalach stopień zaawansowania inwestycji związanych z infrastrukturą budowlaną, sprzętem i aparaturą medyczną oraz infrastrukturą IT,
• kosztami rodzajowymi: „podatki i opłaty” oraz „pozostałe koszty”, które mają marginalny wpływ na efektywność finansową oddziałów szpitalnych, analizie poddano trzy zasadnicze grupy kosztowe, mające wpływ na wyniki finansowe osiągane przez oddziały szpitalne:
• koszty zużycia materiałów i energii,
• nieosobowe usługi obce – „usługi obce”, które zostały „oczyszczone” z kosztów osobowych usług obcych (np. kontraktów personelu medycznego),
• koszty osobowe – na które składają się: koszty wynagrodzeń wraz z pochodnymi oraz osobowe usługi obce.

W tym miejscu należy podkreślić, że zarówno przychody, jak i koszty z podstawowej działalności operacyjnej (ze sprzedaży) – kolejny raz, w celu zachowania ich porównywalności pomiędzy analizowanymi szpitalami – zostały odpowiednio ustandaryzowane (na przykład wyłączono z nich koszty leków stosowanych w programach lekowych i substancji czynnych stosowanych w chemioterapii, itp.).

Zarówno w pierwszym etapie prac, jak i w niniejszym artykule, czyli etapie drugim, będę posługiwał się pojęciem „benchmark”, na potrzeby niniejszej analizy liczony jako tzw. średnia wewnętrzna, czyli średnia liczona po odrzuceniu wartości skrajnych – najniższej i najwyższej. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że nie jest to tzw. benchmark rynkowy, ale wartość wyliczona zgodnie z powyższym opisem dla danych analizowanych w poprzednim i niniejszym artykule.

Z analizy przeprowadzonej w pierwszym etapie prac sformułowałem następujące wnioski:

1. Benchmark udziałów sumy analizowanych kosztów rodzajowych (zużycie materiałów i energii, nieosobowe usługi obce, koszty osobowe) w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych łącznie przez analizowane oddziały w szpitalach powiatowych i wojewódzkich, był wyższy w szpitalach wojewódzkich – mniej więcej o 6,3 punktu procentowego (w dalszej części artykułu „p.p.”), co stanowi ok. 4,8 proc.
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez analizowane oddziały był znacznie wyższy – o ok. 5,3 p.p. – w szpitalach wojewódzkich, co stanowi ok. 43,0 proc.
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży był nieznacznie wyższy w szpitalach wojewódzkich – o ok. 0,5 p.p., co stanowi zaledwie ok. 1,3 proc.
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży był nieznacznie wyższy w szpitalach wojewódzkich – o ok. 0,4 p.p., co stanowi ok. 0,6 proc.

Podsumowując wyniki analizy przeprowadzonej w etapie pierwszym, należy stwierdzić, że zasadnicza różnica pomiędzy benchmarkami udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży zauważalna jest wyłącznie w kosztach zużycia materiałów i energii. Udział tych kosztów w przychodach ze sprzedaży jest o ok. 43,0 proc. wyższy w szpitalach wojewódzkich. Przedmiotowa różnica – zarówno w przypadku kosztów nieosobowych usług obcych, jak i osobowych – jest niewielka, przy czym w obu przypadkach analizowane udziały są nieznacznie wyższe w szpitalach wojewódzkich.

Tak jak wspomniałem na zakończenie podsumowania pierwszej części analizy, niezmiernie ciekawe wnioski wynikają z analizy porównania – przedmiotowych wskaźników udziałów i struktury analizowanych kosztów rodzajowych – generowanych przez poszczególne analizowane oddziały, funkcjonujące w strukturze szpitali powiatowych i wojewódzkich, które przedstawiamy w niniejszym artykule, czyli w etapie drugim.

Metodyka zastosowana w tej części nie różni się od stosowanej w etapie pierwszym i zakłada:

1. Ustandaryzowanie otrzymanych od szpitali danych finansowych w celu zapewnienia ich porównywalności.
2. Obliczenie – dla każdego typu oddziału osobno, niezależnie dla szpitali powiatowych i szpitali wojewódzkich – wartości udziałów analizowanych ustandaryzowanych kosztów rodzajowych w ustandaryzowanych przychodach ze sprzedaży.
3. Obliczenie – niezależnie dla szpitali powiatowych i szpitali wojewódzkich – benchmarków z wartości obliczonych zgodnie z punktem drugim.
4. Analizę porównawczą.
5. Wskazanie dla każdego typu z analizowanych oddziałów optymalnych wartości udziałów poszczególnych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży, pozwalających na zbilansowanie się oddziałów na poziomie podstawowej działalności operacyjnej.

Szpitalne oddziały ratunkowe

Rycina 1 przedstawia benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych (tzn. sumy udziałów: kosztów zużycia materiałów i energii, kosztów nieosobowych usług obcych i kosztów osobowych) w przychodach ze sprzedaży oraz benchmark udziałów poszczególnych analizowanych kosztów rodzajowych (tzn. oddzielnie udziałów: kosztów zużycia materiałów i energii, kosztów nieosobowych usług obcych i kosztów osobowych) w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez szpitalne oddziały ratunkowe, funkcjonujące w szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 1:

1. Benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez szpitalne oddziały ratunkowe w szpitalach wojewódzkich wyniósł 113,2 proc. i był o 15,6 p.p. (ok. 12,1 proc.) niższy od wygenerowanego przez szpitalne oddziały ratunkowe w szpitalach powiatowych (128,8 proc.).
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez szpitalne oddziały ratunkowe funkcjonujące w szpitalach wojewódzkich, wyniósł 6,1 proc. i był zaledwie o 0,2 p.p. (ok. 3,2 proc.) niższy od wygenerowanego przez szpitalne oddziały ratunkowe w szpitalach powiatowych (6,3 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez szpitalne oddziały ratunkowe w szpitalach wojewódzkich, wyniósł 39,2 proc. i był o 9,6 p.p. (ok. 19,7 proc.) niższy od wygenerowanego przez szpitalne oddziały ratunkowe w szpitalach powiatowych (48,8 proc.),
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez szpitalne oddziały ratunkowe w szpitalach wojewódzkich, wyniósł 67,8 proc. i był o 5,8 p.p. (ok. 7,9 proc.) niższy od wygenerowanego przez szpitalne oddziały ratunkowe w szpitalach powiatowych (73,6 proc.).

Na rycinie 2 przedstawiono rozkład analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez szpitalne oddziały ratunkowe w poszczególnych szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 2:

1. Większość analizowanych szpitalnych oddziałów ratunkowych jest nieefektywna finansowo – tylko w jednej trzeciej (4/12) z nich suma kosztów: zużycia materiałów i energii, nieosobowych usług obcych oraz kosztów osobowych była poniżej wartości generowanych przez nie przychodów, mimo że benchmark udziału kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży szpitalnych oddziałów ratunkowych funkcjonujących w szpitalach wojewódzkich był o ok. 15,6 p.p. (ok. 12,1 proc.) niższy niż w szpitalach powiatowych, to większy odsetek szpitalnych oddziałów ratunkowych w szpitalach wojewódzkich (71,4 proc.) wygenerował sumę analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży powyżej 100 proc.
2. W przypadku szpitalnych oddziałów ratunkowych optymalna struktura udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży (wartości minimalne wygenerowane przez szpitale w zakresie poszczególnych analizowanych kosztów rodzajowych) kształtuje się następująco:

• szpitale wojewódzkie – 68,8 proc. (= 2,8 proc. ZMiE + 21,3 proc. NUO + 44,7 proc. KO),
• szpitale powiatowe – 80,0 proc. (= 5,2 proc. ZMiE + 33,8 proc. NUO + 41,0 proc. KO), gdzie: ZMiE – udział kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży, NUO – udział kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży, KO – udział kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży. Oddziały anestezjologii i intensywnej terapii (OAiIT) Rycina 3 przedstawia benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oraz benchmark udziałów poszczególnych analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez OAiIT, funkcjonujące w szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 3:

1. Benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez OAiIT w szpitalach wojewódzkich, wyniósł 195,2 proc. i był o 16,5 p.p. (ok. 8,4 proc.) wyższy od wygenerowanego przez OAiIT w szpitalach powiatowych (178,7 proc.).
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez OAiIT w szpitalach wojewódzkich, wyniósł 46,9 proc. i był o 18,7 p.p. (ok. 39,9 proc.) wyższy od wygenerowanego przez OAiIT w szpitalach powiatowych (28,2 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez OAiIT funkcjonujące w szpitalach wojewódzkich, wyniósł 26,7 proc. i był o 6,0 p.p. (ok. 18,3 proc.) niższy od wygenerowanego przez szpitalne oddziały ratunkowe w szpitalach powiatowych (32,7 proc.).
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez OAiIT w szpitalach wojewódzkich, wyniósł 121,6 proc. i był o 3,7 p.p. (ok. 3,0 proc.) wyższy od wygenerowanego przez OAiIT w szpitalach powiatowych (117,9 proc.).

Na rycinie 4 przedstawiono rozkład analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez OAiIT w poszczególnych szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 4:

1. Prawie wszystkie (z wyjątkiem jednego – funkcjonującego w szpitalu wojewódzkim) OAiIT są nieefektywne finansowo – suma wygenerowanych przez nie kosztów: zużycia materiałów i energii, nieosobowych usług obcych oraz kosztów osobowych była znacznie powyżej wartości generowanych przez nie przychodów.
2. Benchmark udziału analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży OAiIT w szpitalach wojewódzkich był o ok. 16,5 p.p. (ok. 8,4 proc.) wyższy niż w szpitalach powiatowych.
3. W przypadku OA i IT optymalna struktura udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży kształtuje się następująco:

• szpitale wojewódzkie – 94,0 proc. (= 25,6 proc. ZMiE + 13,6 proc. NUO + 54,8 proc. KO),
• szpitale powiatowe – 100,2 proc. (= 16,3 proc. ZMiE + 21,9 proc. NUO + 62,0 proc. KO).

Wniosek nr 3 może sugerować, że zbilansowanie OAiIT w szpitalu powiatowym jest niemożliwe, a przynajmniej bardzo trudne do osiągnięcia.

Oddziały chorób wewnętrznych

Rycina 5 przedstawia benchmark z sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oraz benchmark z udziałów poszczególnych analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez oddziały chorób wewnętrznych w szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 5:

1. Benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez oddziały chorób wewnętrznych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 135,6 proc. i był o 20,2 p.p. (ok. 14,9 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chorób wewnętrznych w szpitalach powiatowych (115,4 proc.).
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chorób wewnętrznych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 18,3 proc. i był o 6,4 p.p. (ok. 34,8 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chorób wewnętrznych w szpitalach powiatowych (11,9 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chorób wewnętrznych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 48,4 proc. i był o 5,1 p.p. (ok. 10,6 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chorób wewnętrznych w szpitalach powiatowych (43,2 proc.).
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chorób wewnętrznych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 68,9 proc. i był o 8,7 p.p. (ok. 12,6 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chorób wewnętrznych funkcjonujące w szpitalach powiatowych (60,2 proc.).

Na rycinie 6 przedstawiono rozkład analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chorób wewnętrznych w poszczególnych szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 6:

1. Większość analizowanych oddziałów chorób wewnętrznych jest nieefektywna finansowo – tylko w 28,8 proc. (6/21) z nich suma kosztów: zużycia materiałów i energii, nieosobowych usług obcych oraz kosztów osobowych była poniżej wartości generowanych przez nie przychodów.
2. W przypadku oddziałów chorób wewnętrznych optymalna struktura udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży kształtuje się następująco:

• szpitale wojewódzkie – 76,7 proc. (= 6,9 proc. ZMiE + 32,1 proc. NUO + 37,7 proc. KO) – co ciekawe, wszystkie wartości optymalne zostały wygenerowane przez ten sam szpital – szpital wojewódzki 8,
• szpitale powiatowe – 69,3 proc. (= 8,0 proc. ZMiE + 22,9 proc. NUO + 38,4 proc. KO).

Oddziały chirurgii ogólnej

Rycina 7 przedstawia benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oraz benchmark udziałów poszczególnych analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach powiatowych i wojewódzkich.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 7:

1. Benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach wojewódzkich wyniósł 126,9 proc. i był zaledwie o 0,2 p.p. (ok. 0,1 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach powiatowych (126,7 proc.).
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach wojewódzkich wyniósł 15,0 proc. i był o 4,6 p.p. (ok. 30,5 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach powiatowych (10,4 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach wojewódzkich wyniósł 63,4 proc. i był o 1,3 p.p. (ok. 2,0 proc.) niższy od wygenerowanego przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach powiatowych (64,6 proc.).
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży, wygenerowanych przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach woje wódzkich wyniósł 48,5 proc. i był o 3,2 p.p. (ok. 6,6 proc.) niższy od wygenerowanego przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach powiatowych (51,7 proc.).

Na rycinie 8 przedstawiono rozkład analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chirurgii ogólnej w poszczególnych szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 8:

1. Większość oddziałów chirurgii ogólnej jest nieefektywna finansowo – tylko w 1 z 20 analizowanych suma kosztów: zużycia materiałów i energii, nieosobowych usług obcych oraz kosztów osobowych była poniżej wartości generowanych przez nie przychodów, benchmark udziału kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów chirurgii ogólnej zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych był na tym samym poziomie – ok. 127 proc.
2. W przypadku oddziałów chirurgii ogólnej optymalna struktura udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży kształtuje się następująco:

• szpitale wojewódzkie – 87,9 proc. (= 9,6 proc. ZMiE + 43,2 proc. NUO + 35,1 proc. KO),
• szpitale powiatowe – 91,4 proc. (= 6,2 proc. ZMiE + 47,4 proc. NUO + 37,7 proc. KO). Oddziały ginekologiczno-położnicze.

Rycina 9 przedstawia benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oraz benchmark udziałów poszczególnych analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały ginekologiczno-położnicze w szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 9:

1. Benchmark sumy udziałów kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów ginekologiczno-położniczych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 148,9 proc. i był o 5,1 p.p. (ok. 3,5 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały ginekologiczno-położnicze w szpitalach powiatowych (143,8 proc.).
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży oddziałów ginekologiczno- położniczych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 10,1 proc. i był o 1,0 p.p. (ok. 9,5 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały ginekologiczno-położnicze w szpitalach powiatowych (9,1 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży oddziałów ginekologiczno-położniczych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 65,1 proc. i był o 10,1 p.p. (ok. 15,6 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chirurgii ogólnej w szpitalach powiatowych (54,9 proc.).
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów ginekologiczno-położniczych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 73,8 proc. i był o 6,0 p.p. (ok. 8,1 proc.) niższy od wygenerowanego przez oddziały ginekologiczno-położnicze w szpitalach powiatowych (79,7 proc.).

Na rycinie 10 przedstawiono rozkład analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały gineko logiczno-położnicze w poszczególnych szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 10:

1. Większość analizowanych oddziałów ginekologiczno-położniczych jest nieefektywna finansowo – tylko w 1 z 17 analizowanych suma kosztów zużycia materiałów i energii, nieosobowych usług obcych oraz kosztów osobowych była poniżej wartości generowanych przez nie przychodów, wszystkie oddziały ginekologiczno-położnicze w szpitalach wojewódzkich generowały straty.
2. W  przypadku oddziałów ginekologiczno-położniczych optymalna struktura udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży kształtuje się następująco:

• szpitale wojewódzkie – 95,1 proc. (= 6,6 proc. ZMiE + 30,4 proc. NUO + 58,0 proc. KO),
• szpitale powiatowe – 66,2 proc. (= 3,5 proc. ZMiE + 31,7 proc. NUO + 31,0 proc. KO).

Oddziały pediatryczne

Rycina 11 przedstawia benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oraz benchmark udziałów poszczególnych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały pediatryczne w szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 11:

1. Benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów pediatrycznych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 125,3 proc. i był o 1,6 p.p. (ok. 1,2 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały pediatryczne w szpitalach powiatowych (123,7 proc.).
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży oddziałów pediatrycznych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 7,0 proc. i był zaledwie o 0,4 p.p. (ok. 5,6 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały pediatryczne w szpitalach powiatowych (6,6 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży oddziałów pediatrycznych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 35,0 proc. i był o 2,6 p.p. (ok. 7,5 proc.) wyższy niż oddziałów pediatrycznych w szpitalach powiatowych (32,4 proc.).
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów pediatrycznych w szpitalach wojewódzkich wyniósł 83,3 proc. i był o 1,5 p.p. (ok. 1,8 proc.) niższy od wygenerowanego przez oddziały pediatryczne w szpitalach powiatowych (84,8 proc.).

Na rycinie 12 przedstawiono rozkład kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów pediatrycznych w poszczególnych szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 12:

1. Większość analizowanych oddziałów pediatrycznych jest nieefektywna finansowo – tylko w 2 na 17 analizowanych suma kosztów: zużycia materiałów i energii, nieosobowych usług obcych oraz kosztów osobowych była poniżej wartości generowanych przez nie przychodów, benchmark udziału kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów pediatrycznych zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych był na bardzo zbliżonym poziomie – odpowiednio: 125,3 proc. vs. 123,7 proc.,
2. W przypadku oddziałów pediatrycznych optymalna struktura udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży kształtuje się następująco:

• szpitale wojewódzkie – 83,1 proc. (= 3,7 proc. ZMiE + 25,3 proc. NUO + 54,0 proc. KO),
• szpitale powiatowe – 76,2 proc. (= 4,6 proc. ZMiE + 21,5 proc. NUO + 50,1 proc. KO).

Oddziały chirurgii urazowo-ortopedycznej

Rycina 13 przedstawia benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oraz udziałów poszczególnych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chirurgii u razowo-ortopedycznej w szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 13:

1. Benchmark sumy udziałów kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów chirurgii urazowo- ortopedycznej w szpitalach wojewódzkich wyniósł 120,2 proc. i był o 21,2 p.p. (ok. 17,6 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chirurgii urazowo- -ortopedycznej w szpitalach powiatowych (99,0 proc.).
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży oddziałów chirurgii urazowo-ortopedycznej w szpitalach wojewódzkich wyniósł 30,5 proc. i był o 9,5 p.p. (ok. 31,3 proc.) wyższy niż w szpitalach powiatowych (20,9 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży oddziałów chirurgii urazowo-ortopedycznej w szpitalach wojewódzkich wyniósł 49,5 proc. i był o 2,4 p.p. (ok. 4,8 proc.) wyższy w szpitalach powiatowych (47,2 proc.).
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chirurgii urazowo-ortopedycznej w szpitalach wojewódzkich wyniósł 40,2 proc. i był o 9,3 p.p. (ok. 23,1 proc.) wyższy od wygenerowanego przez oddziały chirurgii urazowo-ortopedycznej w szpitalach powiatowych (30,9 proc.).

Na rycinie 14 przedstawiono rozkład analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wygenerowanych przez oddziały chirurgii urazowo-ortopedycznej w poszczególnych szpitalach wojewódzkich i powiatowych.

Jak wynika z analizy danych przedstawionych na rycinie 14:

1. Większość oddziałów chirurgii urazowo-ortopedycznej jest nieefektywna finansowo – tylko w 2 z 12 analizowanych suma kosztów zużycia materiałów i energii, nieosobowych usług obcych oraz kosztów osobowych była poniżej wartości generowanych przez nie przychodów,
2. W przypadku oddziałów chirurgii urazowo-ortopedycznej optymalna struktura udziałów kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży kształtuje się następująco:

• szpitale wojewódzkie – 75,3 proc. (= 22,9 proc. ZMiE + 32,7 proc. NUO + 19,7 proc. KO),
• szpitale powiatowe – 82,9 proc. (= 20,9 proc. ZMiE + 31,1 proc. NUO + 30,8 proc. KO).

Podsumowanie przeprowadzonych analiz, uwzględniające benchmarki wszystkich analizowanych oddziałów, przedstawiono w tabeli 1.

Jak wynika z analizy tabeli 1 w zakresie sumy udziałów kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży:

1. Efektywność finansowa oddziałów była – w przeważającej części (6/7 typów analizowanych oddziałów) – wyższa w szpitalach powiatowych, tylko w przypadku oddziałów chirurgii ogólnej benchmark sumy udziałów kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży był w obu rodzajach szpitali na tym samym poziomie.
2. Benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wszystkich rodzajów oddziałów w szpitalach wojewódzkich (7/7) był powyżej wartości 100,0 proc., co oznacza, że wszystkie analizowane oddziały w szpitalach wojewódzkich były nierentowne.
3. Benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży w prawie wszystkich rodzajach oddziałów w szpitalach powiatowych (6/7) był powyżej wartości 100,0 proc. (tylko przedmiotowy benchmark oddziałów chirurgii urazowo- ortopedycznej był na granicy rentowności), co oznacza, że zdecydowana większość (poza jednym) oddziałów w szpitalach powiatowych była nierentowna.
4. Benchmark sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów funkcjonujących zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i szpitalach powiatowych był najwyższy dla oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii (odpowiednio: 195,2 proc. oraz 178,7 proc.) oraz oddziałów ginekologiczno-położniczych (odpowiednio: 148,9 proc. oraz 143,8 proc.).
5. Benchmark sumy udziałów kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów w szpitalach wojewódzkich był najniższy dla szpitalnych oddziałów ratunkowych (113,2 proc.), a wśród oddziałów w szpitalach powiatowych dla oddziałów chirurgii u razowo-ortopedycznej (99,0 proc.).
6. Najwyższą różnicę pomiędzy benchmarkiem sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów w obu rodzajach szpitali odnotowano w zakresie oddziałów chirurgii urazowo-ortopedycznej (21,2 p.p. na korzyść oddziałów zlokalizowanych w szpitalach powiatowych) i oddziałów chorób wewnętrznych (20,2 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych).
7. Najniższą różnicę pomiędzy benchmarkiem sumy udziałów analizowanych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów w obu rodzajach szpitali odnotowano w zakresie oddziałów chirurgii ogólnej (0,1 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych) i oddziałów pediatrycznych (1,6 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych).

Jak wynika z analizy tabeli 1 w zakresie udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży:

1. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii generowanych przez analizowane oddziały był – w przeważającej części (6/7 typów analizowanych oddziałów) – wyższy w szpitalach wojewódzkich, tylko w przypadku szpitalnych oddziałów ratunkowych przedmiotowy benchmark był w obu rodzajach szpitali na tym samym poziomie.
2. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych był najwyższy dla oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii (odpowiednio: 46,9 proc. oraz 28,2 proc.) oraz oddziałów chirurgii urazowo- ortopedycznej (odpowiednio: 30,5 proc. oraz 20,9 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych był najniższy dla szpitalnych oddziałów ratunkowych (odpowiednio: 6,1 proc. i 6,3 proc.) oraz oddziałów pediatrycznych (odpowiednio: 7,0 proc. i 6,6 proc.).
4. Najwyższą różnicę pomiędzy benchmarkiem udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów w obu rodzajach szpitali odnotowano w zakresie oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii (18,7 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych) oraz oddziałów chirurgii urazowo-ortopedycznej (9,5 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych).
5. Najniższą różnicę pomiędzy benchmarkiem udziałów kosztów zużycia materiałów i energii w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów w obu rodzajach szpitali odnotowano w zakresie szpitalnych oddziałów ratunkowych (0,2 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach wojewódzkich) i oddziałów pediatrycznych (0,4 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych).

Jak wynika z analizy tabeli 1 w zakresie udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży:

1. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych generowanych przez oddziały był – w części (4/7 typów analizowanych oddziałów) – wyższy w szpitalach wojewódzkich (oddziały chorób wewnętrznych, ginekologiczno-położnicze, pediatryczne oraz chirurgii urazowo-ortopedycznej), w części (3/7 typów analizowanych oddziałów) – wyższy w szpitalach powiatowych (szpitalne oddziały ratunkowe, oddziały anestezjologii i intensywnej terapii, oddziały chirurgii ogólnej).
2. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych był najwyższy dla oddziałów ginekologiczno-położniczych (odpowiednio: 65,1 proc. oraz 54,9 proc.) i chirurgii ogólnej (odpowiednio: 63,4 proc. oraz 64,6 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych był najniższy dla oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii (odpowiednio: 26,7 proc. oraz 32,7 proc.) i pediatrycznych (odpowiednio: 35,0 proc. oraz 32,4 proc.).
4. Najwyższą różnicę pomiędzy benchmarkiem udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów w obu rodzajach szpitali odnotowano w zakresie oddziałów ginekologiczno-położniczych (10,1 p.p. na korzyść szpitali powiatowych) oraz szpitalnych oddziałów ratunkowych (9,6 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach wojewódzkich).
5. Najniższą różnicę pomiędzy benchmarkiem udziałów kosztów nieosobowych usług obcych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów w obu rodzajach szpitali odnotowano w zakresie chirurgii ogólnej (1,3 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach wojewódzkich) i oddziałów chirurgii urazowo-ortopedycznej (2,4 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych).

Jak wynika z analizy tabeli 1 w zakresie udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży:

1. Benchmark udziałów kosztów osobowych generowanych przez analizowane oddziały był – w części (3/7 typów analizowanych oddziałów) wyższy w szpitalach wojewódzkich (oddziały anestezjologii i intensywnej terapii, chorób wewnętrznych, oraz chirurgii urazowo-ortopedycznej), w części (4/7 typów analizowanych oddziałów) – wyższy w szpitalach powiatowych (szpitalne oddziały ratunkowe, oddziały chirurgii ogólnej, oddziały ginekologiczno-położnicze, oddziały pediatryczne).
2. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów funkcjonujących zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych był najwyższy dla oddziałów anestezjologii i intensywnej terapii (odpowiednio: 121,6 proc. oraz 117,9 proc.) i pediatrycznych (odpowiednio: 83,3 proc. oraz 84,8 proc.).
3. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży generowanych przez oddziały anestezjologii i intensywnej terapii zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych (odpowiednio: 121,6 proc. oraz 117,9 proc.) przekroczył 100 proc., co oznacza, że tylko wartość generowanych przez ten typ oddziałów kosztów osobowych przekroczyła wartość osiąganych przez nie przychodów ze sprzedaży.
4. Benchmark udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów funkcjonujących zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych był najniższy dla oddziałów chirurgii u razowo-ortopedycznej (odpowiednio: 40,2 proc. oraz 30,9 proc.) i chirurgii ogólnej (odpowiednio: 48,5 proc. oraz 51,7 proc.).
5. Najwyższą różnicę pomiędzy benchmarkiem udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży wśród o ddziałów w obu rodzajach szpitali odnotowano w zakresie oddziałów chirurgii urazowo- ortopedycznej (9,3 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych) i chorób wewnętrznych (8,7 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach powiatowych).
6. Najniższą różnicę pomiędzy benchmarkiem udziałów kosztów osobowych w przychodach ze sprzedaży wśród oddziałów w obu rodzajach szpitali odnotowano w zakresie oddziałów pediatrycznych (1,5 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach wojewódzkich) i chirurgii ogólnej (3,2 p.p. na korzyść oddziałów w szpitalach wojewódzkich).

W analizie danych zawartych w tabeli 1 można zauważyć pewną prawidłowość – najwyższe i najniższe benchmarki udziału poszczególnych kosztów rodzajowych w przychodach ze sprzedaży oddziałów w szpitalach wojewódzkich i powiatowych każdorazowo występują w ramach jednoimiennych oddziałów.

Niepokojącą konkluzją wynikającą z analizy zawartej w niniejszym artykule jest brak rentowności większości analizowanych oddziałów zarówno w szpitalach wojewódzkich, jak i powiatowych. Ze 117 analizowanych oddziałów 100 (85,5 proc.) było nierentownych, w tym 89,3 proc. (50/56) w szpitalach wojewódzkich oraz 82,0 proc. (50/61) w powiatowych.

Przyczyn braku rentowności oddziałów szpitalnych jest kilka, podstawowe to zbyt niska wycena realizowanych przez nie procedur medycznych – wynikająca głównie z braku bilansu między wartością koszyka świadczeń gwarantowanych a możliwościami finansowymi płatnika, zbyt niski poziom finansowania ochrony zdrowia, zbyt duża liczba szpitali wielospecjalistycznych mających w swoich strukturach oddziały zabiegowe (głównie szpitali powiatowych), zbyt mała liczba łóżek opieki długoterminowej – co skutkuje koniecznością hospitalizacji pacjentów na oddziałach chorób wewnętrznych, a przede wszystkim ogromne zaniedbania w obszarze profilaktyki, co nie pozwala na wdrożenie podstawowej zasady organizacji rynku zdrowia – „trzymania pacjenta z dala od szpitala”. Ale to już temat na kolejny artykuł…

Analiza Piotra Magdziarza, partnera zarządzającego w Formedis Medical Management & Consulting, opublikowano w „Menedżerze Zdrowia” 7–8/2023.

Przeczytaj także: „Porównanie efektywności finansowej oddziałów jednoimiennych”.