Lekarz widzi więcej, niż pacjent myśli

W 2024 r. lekarze wystawili ponad 22 miliony e-ZLA, czyli o prawie 300 tys. więcej niż rok wcześniej. Przeciętny Polak spędził na L4 27 dni w ciągu roku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i pracodawcy alarmują, że co trzeci skontrolowany przypadek okazał się nadużyciem. Najczęściej chodzi o krótkie, kilkudniowe zwolnienia weekendowe albo powtarzające się infekcje bez potwierdzenia diagnostycznego – informuje o tym „Dziennik Gazeta Prawna”. 

Jak lekarze rozpoznają symulantów?

Joanna Zabielska-Cieciuch, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej z Białegostoku, przyznaje, że większość pacjentów jest uczciwa, ale system e-ZLA i platforma P1 pozwalają zauważyć niekonsekwencje.

Dr Zabielska-Cieciuch mówi, że pacjenci zapominają, iż system pokazuje recepty, badania i wizyty z ostatnich miesięcy. 

– Symulant myśli, że oszukuje lekarza, ale oszukuje siebie – stwierdza.

Specjalistka stwierdza jednak, że nie zawsze lekarz jest w stanie wykryć, czy pacjent symuluje.

– Po co to robi? – pyta dr Zabielska-Cieciuch, dodając, że w praktyce najskuteczniejszym narzędziem nie są systemy, lecz wywiad i badanie przedmiotowe. Lekarz potrafi zauważyć, gdy dolegliwości są niespójne z obrazem klinicznym.

Przykład z gabinetu

Pacjent zgłasza silny ból krzyża i prosi o L4. W badaniu wychodzi brak objawów korzeniowych, napięcia mięśni, ograniczenia ruchu. 

– Jeśli ktoś naprawdę cierpi, to widać – jak wchodzi, jak siada, jak mówi. Symulant często gra rolę, ale nie wie, że ciało zdradza więcej niż słowa – mówi lekarka.

Nie każdy przypadek symulacji jest oczywisty. Należy zwrócić uwagę, że część pacjentów rzeczywiście cierpi, ale przyczyna jest psychosomatyczna: stres, wypalenie, depresja. Inni nie potrafią dokładnie opisać i zlokalizować źródła cierpienia. Jeszcze inni próbują wykorzystać system, by zyskać kilka dni wolnego. Według psychologów pracy mechanizm ten bywa strategią obronną wobec przeciążenia zawodowego. Dlatego lekarze muszą balansować między empatią a kontrolą.

„Dziennik Gazeta Prawna” wymienia czerwone flagi, które widzą lekarze POZ:

• zwolnienia wystawiane często w piątki i poniedziałki,
• pacjent deklaruje chorobę, ale nie leczy się i nie stosuje do zaleceń,
• kolejne L4 na te same objawy bez nowych wyników badań,
• niezgodność między historią medyczną a zachowaniem – np. aktywny udział w mediach społecznościowych podczas zwolnienia,
• niespójność między stanem a zawodem – na przykład „ból ręki” u osoby, która maluje ściany na swojej działce.

Co trzecie L4 to nadużycie

Wśród najbardziej „chorowitych” miesięcy królują maj, lipiec i grudzień. Polacy lubią brać L4 na weekend, gdyż wiąże się to z pewnymi korzyściami.

Najwięcej nieprawidłowości ZUS wykrywa w branżach produkcyjnych i logistycznych, gdzie rotacja pracowników jest duża, a system premiowy oparty na obecności w pracy.

– Niektórzy boją się utraty premii, inni wykorzystują chorobowe, by dorobić na boku. To złożony problem – nie zawsze to czyste oszustwo, czasem po prostu ludzie nie mają siły – mówi dr Zabielska-Cieciuch.

Pacjent, który wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem, ryzykuje nie tylko utratę zasiłku. To może być cofnięcie świadczenia i obowiązek zwrotu pieniędzy czy utrata prawa do zasiłku chorobowego w przyszłości.

Przeczytaj także: „Rząd reformuje zwolnienia” i „L4 pod palmami”