Dieta low-FODMAP w dyspepsji czynnościowej

Dyspepsja czynnościowa to częste i uciążliwe zaburzenie gastrologiczne, w którego patogenezie coraz częściej podejrzewa się rolę nadwrażliwości na składniki pokarmowe oraz zwiększonej przepuszczalności błony śluzowej dwunastnicy (tzw. nieszczelnego jelita). W tym kontekście dieta o małej zawartości fermentujących sacharydów i polioli (low-FODMAP), znana ze swojej skuteczności w zespole jelita drażliwego, wydaje się obiecującą strategią. Opublikowane w „Gut” badanie ocenia nie tylko jej skuteczność w łagodzeniu objawów dyspepsji, ale również weryfikuje jej działanie na poprawę integralności bariery jelitowej.

W dwuetapowym badaniu wzięło udział 36 pacjentów z dyspepsją czynnościową. W pierwszej fazie wszyscy przez 6 tygodni stosowali dietę low-FODMAP, regularnie oceniając nasilenie objawów za pomocą walidowanych kwestionariuszy. Przed i po interwencji dietetycznej u pacjentów wykonywano gastroskopię z pobraniem biopsji z dwunastnicy w celu laboratoryjnej oceny szczelności bariery jelitowej (m.in. za pomocą pomiaru przeznabłonkowego oporu elektrycznego (TEER)). W drugiej, zaślepionej fazie, pacjentom ponownie podawano poszczególne rodzaje FODMAP w celu identyfikacji indywidualnych wyzwalaczy objawów.

Po 6 tygodniach stosowania diety low-FODMAP aż 73 proc. pacjentów zgłosiło istotną poprawę kliniczną w zakresie objawów poposiłkowych, takich jak ból czy wzdęcie. Poprawę odnotowano również w ogólnej jakości życia i objawach lękowo-depresyjnych. Jednakże, wbrew pierwotnej hipotezie, badanie nie wykazało, aby ta spektakularna poprawa kliniczna wiązała się ze zmianą w przepuszczalności błony śluzowej dwunastnicy – jej laboratoryjne parametry nie uległy istotnej zmianie. W fazie prowokacji zidentyfikowano dużą różnorodność wśród produktów wyzwalających objawy – najczęstszym z nich był mannitol (23 proc. pacjentów). Co zaskakujące, glukoza, która miała być substancją kontrolną (placebo), również wywołała objawy u 27 proc. pacjentów.

Dieta o małej zawartości FODMAP jest wysoce skuteczną strategią w łagodzeniu objawów u pacjentów z dyspepsją czynnościową. Badanie to podważa jednak popularną hipotezę, jakoby jej działanie polegało na „uszczelnianiu” bariery jelitowej – mechanizm poprawy jest prawdopodobnie inny i bardziej złożony. Co więcej, nieoczekiwanie zaobserwowano, że również cukry proste pod postacią glukozy mogą wywoływać objawy. Otwiera to zupełnie nowe pole do badań nad rolą nadwrażliwości trzewnej i metabolizmu węglowodanów u tych pacjentów.