Prawie ćwierć miliarda ludzi ma problemy ze wzrokiem. Czy czeka nas epidemia chorych oczu?

Tak jest m.in. z chorobami siatkówki, takimi jak zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) czy cukrzycowy obrzęk plamki (DME). Niestety chorzy ignorują objawy – zmęczenie oczu czy zamglone widzenie. Tymczasem wczesna diagnoza i dostęp do nowoczesnych terapii dają realną szansę na zatrzymanie choroby i zachowanie widzenia na lata. Zdaniem profesora Roberta Rejdaka, kierownika Katedry i Kliniki Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, prezesa Stowarzyszenia Chirurgów Okulistów Polskich, leczenie chorób plamki to wyścig z czasem – czy możemy go wygrać?

Choroby siatkówki – cicha epidemia

Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem oraz cukrzycowy obrzęk plamki to schorzenia dotykające milionów ludzi na całym świecie. W Polsce liczba pacjentów z AMD szacowana jest na ponad 140 tysięcy i ciągle rośnie. W dobie starzejącego się społeczeństwa chorych przybywa i może czekać nas epidemia chorób oczu. Już dziś osoby powyżej 60. roku życia stanowią ponad 25 procent społeczeństwa. Choroby siatkówki stają się zatem jednym z największych wyzwań zdrowotnych w Polsce i na świecie.

AMD rozwija się zazwyczaj po 50. roku życia, a ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem. W najbardziej agresywnej postaci, czyli wysiękowej (nAMD), może prowadzić do szybkiej i nieodwracalnej utraty widzenia centralnego.

Wysiękowa postać choroby jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ jest związana z powstawaniem nowych nieprawidłowych naczyń siatkówki. Naczynia te przesiąkają i powodują między innymi oddzielenie się nabłonka barwnikowego odżywiającego siatkówkę. Prowadzi to do degeneracji plamki żółtej, a w konsekwencji utraty wzroku.

– Niezdiagnozowane na czas choroby siatkówki są główną przyczyną utraty wzroku. Najgroźniejsze jest to, że przez długi czas nie dają żadnych objawów. A kiedy pacjenci zaczynają widzieć gorzej – często bywa już za późno, by w pełni uratować wzrok. Tymczasem leczenie chorób plamki to wyścig z czasem. Na szczęście dzięki nowoczesnej medycynie ten wyścig możemy wygrać – podkreśla prof. Robert Rejdak.

Wczesna diagnoza – klucz do zatrzymania choroby

Eksperci alarmują, że choroby siatkówki mogą uszkodzić wzrok zaledwie w ciągu 2–3 miesięcy, dlatego wymagają pilnej diagnostyki i szybkiego wdrożenia leczenia. Jednak w Polsce pacjenci często czekają w kolejkach do okulisty znacznie dłużej. Dlatego potrzebne są zmiany w organizacji opieki okulistycznej. Bez szybkiej diagnostyki, wdrożenia leczenia i lepszej organizacji opieki medycznej tysiące pacjentów może stracić szansę na zachowanie widzenia.

– Sukcesem leczenia chorób siatkówki takich jak nAMD czy DME jest szybkie rozpoczęcie terapii, najlepiej na wczesnym etapie choroby. Kiedy rozpoczynałem specjalizację z okulistyki, nie mogliśmy pomóc pacjentom z chorobami siatkówki. Rozkładaliśmy ręce. To było dwie dekady temu. W tej chwili mamy dostęp do najnowocześniejszych terapii, a odstępy między iniekcjami to nawet 4–5 miesięcy – zwraca uwagę specjalista.

– Nasi pacjenci w ramach finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia programu lekowego leczenia chorób siatkówki mają dostęp do tych wszystkich nowoczesnych terapii anty-VEGF, a coraz częściej także do innowacyjnych leków bispecyficznych. To ogromny krok naprzód. Leki te hamują rozwój nieprawidłowych naczyń krwionośnych w siatkówce i pozwalają na zatrzymanie postępu choroby, a w wielu przypadkach — na poprawę widzenia. Warunkiem jest odpowiednio wczesne wykrycie choroby i wdrożenie leczenia na jak najwcześniejszym etapie. Wczesna diagnoza i dostęp do nowoczesnych terapii mogą sprawić, że miliony Polaków zachowają niezależność i aktywność przez długie lata. To nasza inwestycja w przyszłość – podsumowuje prof. Rejdak.

Profilaktyka chorób oczu

Światowy Dzień Wzroku ma na celu podniesienie świadomości na temat znaczenia profilaktyki. Bo zdecydowana większość pacjentów mogłaby zostać wyleczona albo choroba zostałaby zatrzymana na wczesnym etapie. Dlatego warto przypominać, jak ogromne znaczenie dla zachowania wzroku mają regularne badania wzroku, szybka diagnostyka i natychmiastowe wdrożenie odpowiedniej terapii.

– Zgłoszenie się do okulisty przy pierwszych objawach, takich jak zniekształcenie obrazu, falowanie linii czy trudności w czytaniu – to najważniejsze i pierwsze, co możemy zrobić dla naszego wzroku – apeluje Małgorzata Pacholec, prezes Stowarzyszenia Retina AMD Polska, inicjatorka kampanii „Zachowaj Wzrok”.

– Równie istotne jest jednak, aby rozmawiać z lekarzem o dostępnych, nowoczesnych możliwościach terapeutycznych. Dziś w ramach programu lekowego B.70, finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia, pacjenci z chorobami siatkówki mogą być leczeni preparatami podawanymi rzadziej, pozwalającymi nie tylko zatrzymać progresję choroby, ale w wielu przypadkach również częściowo odwrócić utratę widzenia. To ogromny postęp w porównaniu z sytuacją sprzed kilkunastu lat, kiedy pacjenci pozostawali praktycznie bez skutecznych opcji terapeutycznych – dodaje ekspertka.

„Zachowaj Wzrok”

W 2023 roku rozpoczęła się kampania „Zachowaj Wzrok”, zainicjowana przez Stowarzyszenie Retina AMD, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków oraz Instytut Prawa Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej.

Jej celem jest szeroka edukacja na temat chorób siatkówki, takich jak AMD i DME, które mogą prowadzić do utraty wzroku. Materiały kampanii pozwalają osobom z grup ryzyka oraz ich opiekunom poznać przebieg choroby i świat widziany oczami pacjentów.

W ramach kampanii uruchomiono stronę www.zachowajwzrok.pl, gdzie dostępne są informacje o ośrodkach leczenia chorób siatkówki w Polsce, materiały edukacyjne oraz szybkie testy diagnostyczne. Celem kampanii jest zwiększenie świadomości społecznej oraz promocja profilaktyki AMD i DME.

Więcej informacji na temat Retina AMD Polska: https://retinaamd.org.pl/.

Więcej informacji o kampanii „Zachowaj Wzrok” na: https://zachowajwzrok.pl/.

Test Amslera: https://zachowajwzrok.pl/choroby-siatkowki/test-amslera.