Jak chorują dziecięce brzuchy?
| Tagi: | dzieci, ból brzucha, układ pokarmowy, diagnostyka, leczenie, zapalenie jelit, Michał Brzeziński |
– W ostatnich latach nastąpił postęp, jeśli chodzi o dokładność badań endoskopowych i obrazowych w chorobach układu pokarmowego u dzieci. W większości przypadków jesteśmy w stanie zrobić pełne badanie endoskopowe nawet bardzo małemu pacjentowi – mówi pediatra gastroenterolog dr Michał Brzeziński.
Dr hab. Michał Brzeziński, pediatra, specjalista gastroenterologii dziecięcej, profesor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, podkreśla w wywiadzie, że ból brzucha to prawdopodobnie najbardziej typowa dolegliwość wieku dziecięcego. Jednak gdy szybko nie przechodzi lub współtowarzyszą mu inne objawy, diagnostykę trzeba pogłębić, gdyż może to być ostry stan, na przykład zapalenie wyrostka robaczkowego, alergia pokarmowa lub choroby zapalne przewodu pokarmowego.
Jaka jest najczęstsza choroba wieku dziecięcego, jeśli chodzi o układ pokarmowy?
Najczęstszą dolegliwością jest ból brzucha, ale trudno powiedzieć, że to choroba. To najczęstszy obaw, który występuje u dzieci. Natomiast jeśli mielibyśmy mówić już o konkretnych jednostkach chorobowych, to tutaj dużo zależy od wieku. W grupie najmłodszych dzieci występuje wiele objawów wynikających z okresu rozwojowego –ulewanie, kolka, przejściowe trudności z defekacją czy nietolerancje cukrów prostych. Jednostka chorobowa spotykana najczęściej w praktyce klinicznej to różnego rodzaju podejrzenia bądź potwierdzone alergie pokarmowe. Jest to pogranicze między gastroenterologią a alergologią.
A jeśli mówimy o trochę starszych dzieciach?
Tutaj często zaczyna się problem, który dotyczy chyba całej młodej populacji – zaparcia. To jest absolutnie najczęstsza ambulatoryjnie leczona przez gastroenterologów dziecięcych dolegliwość.
Kiedy mamy do czynienia z zaparciami?
W uproszczeniu, gdy pacjent nie oddaje stolca przez więcej niż trzy dni. Mówi się, że to „stolec zapychający toaletę”, sprawiający duży dyskomfort, ból. Można też oddawać stolec codziennie, ale jeśli jest duży, twardy i bolesny, to klasyfikuje się również jako zaparcie. To jest choroba, którą możemy wrzucić do bardzo dużego worka chorób związanych z naszym stylem życia, głównie niewłaściwymi nawykami w żywieniu.
Czyli to wina mocno przetworzonej żywności?
Przede wszystkim niskiej zawartość błonnika, ale też małej ilości płynów przyjmowanych w ciągu dnia. A błonnik z założenia lubi pływać, żeby spełnił swoją funkcję. Na to wszystko nakłada się często niski poziom aktywności fizycznej, co jest przerażające u małych dzieci, które są stworzone, żeby żyć, biegając i biegać, żyjąc. Niestety cywilizacja sprawia, że ruchu mają mniej.
W praktyce klinicznej musimy zwrócić uwagę także na zaburzenia odżywiania. I tutaj będę mocno postulował, że choroba otyłościowa jest także chorobą gastroenterologiczną. Nie jest to tylko choroba endokrynologiczna. Na przeciwległym końcu tych zaburzeń jest anoreksja czy bulimia.
Oczywiście mają one częściowo inne przyczyny, ale poniekąd mają wspólne elementy, wynikające zarówno z pewnej dyspozycji genetycznej, jak i z uwarunkowań psychicznych, ale też rzutują tutaj czynniki zewnętrzne, środowiskowe, czyli m.in. tryb życia. To bardzo niebezpieczny trend.
Współczesna gastroenterologia jeszcze nie do końca jest przygotowana, by zajmować się tymi zaburzeniami odżywiania. Z pewnością potrzebujemy tutaj współpracy dietetyków, psychologów, psychiatrów i wielu innych.
Jakie są objawy alarmowe, jeśli chodzi o układ pokarmowy?
To przede wszystkim utrwalone wymioty, szczególnie te z krwią. Przewlekłe, mocne bóle brzucha, niepoddające się z standardowemu leczeniu. Jeśli ból brzucha u dziecka nawraca regularnie przez kilka dni w tygodniu lub utrzymuje dłużej niż tydzień, absolutnie wymaga diagnostyki.
Takim objawem, który często bywa niezauważany, jest niedobór masy ciała i wzrostu albo wolniejszy przyrost masy czy wysokości ciała. Jeśli dziecko rozwijało się prawidłowo do pewnego momentu i mieściło w odpowiednich centylach, a nagle przestaje rosnąć, pojawiają się: gorączka o niezidentyfikowanym pochodzeniu, bóle brzucha, wymioty, biegunki, czyli oddaje więcej niż trzy stolce dziennie lub stolce zawierają krew, to są alarmujące objawy. Taki pacjent wymaga zazwyczaj dosyć pilnej diagnostyki w warunkach oddziału gastroenterologicznego albo pediatrycznego.
Jak wygląda najczęściej wstępna diagnostyka w przypadku chorób gastroenterologicznych?
To jest ultrasonografia jamy brzusznej, którą może wykonać nawet pediatra, ale też badania krwi. No i to, o czym ostatnio się głośno mówi w związku z WOŚP-em, cała diagnostyka endoskopowa czy obrazowa. W ostatnich latach postęp tutaj jest spory, jeśli chodzi o dokładność tych badań i ich możliwości. Co do zasady używamy tych samych endoskopów, których używa się do diagnozowania dorosłych. W większości przypadków jesteśmy w stanie zrobić pełne badanie endoskopowe nawet bardzo małemu pacjentowi. Badania kolonoskopowe zawsze wykonywane są w znieczuleniu, a gastroskopowe u dzieci poniżej 10. roku życia, choć i starszych, w zależności od wskazań klinicznych czy gotowości i współpracy pacjenta. Chodzi o zapewnienie komfortu pacjentowi.
U starszych dzieci mamy coraz więcej przypadków chorób zapalnych przewodu pokarmowego, eozynofilowe zapalenie przełyku, chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Uważa się, że 1 proc. populacji ma choroby zapalne przewodu pokarmowego. To około 400 tys. Polaków, z czego 20–25 proc. ma ją rozpoznaną w wieku dziecięcym. Gdy zaczynałem pracę kilkanaście lat temu, było kilku takich pacjentów, teraz rozpoznajemy kilkudziesięciu rocznie tylko w klinice, w której pracuję. Choroby zapalne jelit to choroby, które obciążają na całe życie, bo nie potrafimy ich wyleczyć, tylko zaleczyć. Chodzi o to, by pacjent mógł w miarę normalnie funkcjonować, rozwijać się, ale też socjalizować, bo to choroby, które mocno upośledzają życie społeczne. Jeśli się biega do toalety 15 razy w ciągu dnia, to trudno dziecku jechać na wycieczkę czy iść z kolegami do kina. Te choroby są też wyzwaniem dla psychiki.
