Cukrzyca ciążowa – problem, który nie kończy się po porodzie

Dlaczego GDM jest tak istotna?

Ciąża to czas ogromnych zmian metabolicznych. Organizm matki staje się fizjologicznie bardziej insulinooporny, aby zapewnić dziecku wystarczającą ilość glukozy. Trzustka u niektórych kobiet nie nadąża z produkcją insuliny i w ten sposób rozwija się cukrzyca ciążowa.

Cukrzyca ciążowa może mieć poważne konsekwencje:

• dla matki – wyższe ryzyko nadciśnienia, stanu przedrzucawkowego, konieczności cięcia cesarskiego oraz nawrotu cukrzycy w kolejnej ciąży. Najważniejszym zagrożeniem długoterminowym jest jednak cukrzyca typu 2 – u kobiet po GDM ryzyko jej rozwoju sięga 50–60 proc. w ciągu życia i jest nawet dziesięciokrotnie wyższe niż u kobiet bez tego rozpoznania,
• dla dziecka – większe ryzyko makrosomii (nadmiernej masy ciała przy urodzeniu), hipoglikemii noworodkowej, żółtaczki czy problemów oddechowych. Co więcej, badania długofalowe (na przykład HAPO Follow-up Study) pokazują, że dzieci matek z GDM są bardziej narażone na otyłość, nadciśnienie i cukrzycę typu 2 w dorosłości.

Cukrzyca ciążowa a karmienie piersią

Mniej oczywistym, ale równie istotnym następstwem GDM są trudności w karmieniu piersią. Zmiany hormonalno-metaboliczne w ciąży – w tym zaburzona gospodarka insulinowa – mogą niekorzystnie wpływać na rozwój i funkcję pęcherzyków mlecznych w gruczole piersiowym. Dlatego część kobiet ma problemy wytwarzaniem odpowiedniej ilości mleka już w pierwszych dniach po porodzie. A okres ten jest ważny, ponieważ właśnie wtedy kształtuje się laktacja, a noworodek najbardziej potrzebuje bliskości i pokarmu matki.

Badania pokazują, że wsparcie laktacyjne ma ogromne znaczenie w tej grupie kobiet – zarówno poprzez profesjonalne doradztwo, jak i częsty kontakt „skóra do skóry” i wczesne przystawianie dziecka do piersi. Karmienie piersią to korzyść obustronna – chroni zdrowie dziecka, a u matki obniża ryzyko występowania cukrzycy typu 2 w kolejnych latach życia.

Karmienie piersią może uodparniać na raka Karmienie piersią wydaje się powodować napływ wyspecjalizowanych komórek odpornościowych, które przez długie lata zmniejszają ryzyko zachorowania na raka.

Zdrowie publiczne w centrum uwagi

Cukrzyca ciążowa to nie tylko problem medyczny jednostki, lecz także wyzwanie zdrowia publicznego. Po pierwsze, dotyka miliony kobiet na całym świecie, a trwająca epidemia otyłości i siedzącego trybu życia sprawiają, że liczba jej przypadków rośnie. Po drugie, ma wpływ na zdrowie przyszłych pokoleń, zwiększając ryzyko chorób metabolicznych u dzieci.

Dlatego ważne są:

• powszechna diagnostyka – w Polsce każda kobieta w ciąży powinna mieć wykonany test OGTT (krzywa cukrowa) między 24. a 28. tygodniem ciąży,
• opieka poporodowa – kobiety po GDM powinny mieć pierwsze badanie kontrolne glikemii między 4. a 12. tygodniem po porodzie, a następnie badania przesiewowe co 1–3 lata przez całe życie,
• edukacja i wsparcie – zarówno w zakresie stylu życia i profilaktyki cukrzycy typu 2, jak i w obszarze laktacji i karmienia piersią.
  

Podsumowanie

Cukrzyca ciężarnych to problem pokoleniowy. Dotyka nie tylko matki (ze skutkami także po porodzie). Wpływa na gruczoły piersiowe co często zmniejsza ilości produkowanego mleka, a to zmusza do stosowania mieszanki, bo skraca okres laktacji i tym samym ogranicza korzyści zdrowotne płynące z bycia karmionym piersią we wczesnych etapach życia. Innymi słowy, cukrzyca ciążowa matki zwiększa u jej dziecka ryzyko m.in. przyszłej nadwagi, otyłości czy cukrzycy typu 2.

Dlatego cukrzyca ciążowa to nie jest jedynie „incydent”, który kończy się wraz z porodem. To istotny sygnał ostrzegawczy dla zdrowia matki i dziecka w przyszłości. Jej konsekwencje sięgają wielu lat po porodzie i mają znaczenie dla całych populacji. Kluczowe jest, że cukrzycy ciążowej można zapobiegać, a – jeśli do niej dojdzie – można ją leczyć i łagodzić jej skutki. Wdrażanie skutecznych programów badań przesiewowych, wsparcie kobiet po porodzie oraz promocja zdrowego stylu życia są w stanie realnie zmniejszyć skalę epidemii cukrzycy typu 2 i poprawić zdrowie kolejnych pokoleń.

Właśnie dlatego – przez długofalowe skutki karmienia piersią – kwestia leczenia i prewencji cukrzycy ciążowej, a także ogólnej promocji „zdrowia laktacyjnego” okazują się nadspodziewanie ważnym, choć wciąż niedostatecznie docenianym wątkiem zdrowia publicznego.

Artykuł Anny Kotlińskiej z Instytutu Zdrowia Publicznego Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum.

Piśmiennictwo:

1. American Diabetes Association. Standards of Care in Diabetes – 2025. Diabetes Care 2025;48(Suppl. 1).
2. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 11th Edition. Brussels: IDF; 2025.
3. Metzger BE, Lowe LP, Dyer AR, et al. Hyperglycemia and adverse pregnancy outcomes. N Engl J Med. 2008;358:1991–2002.