Rekomendacje w sprawie programu onkopłodności

Nowotwory i terapie onkologiczne mogą u części chorych prowadzić do przedwczesnej i nieodwracalnej niepłodności czy menopauzy, dlatego dla wielu młodych pacjentów zabezpieczenie swojej płodności jest bardzo ważne.

Bezpłatny program zachowania płodności wśród pacjentów onkologicznych

Od 1 czerwca 2024 r. w Polsce działa bezpłatny program zachowania płodności wśród pacjentów onkologicznych. Z programu mogą skorzystać kobiety od okresu dojrzewania do 40. roku życia oraz mężczyźni od okresu dojrzewania do 45. roku życia.

Według danych pozyskanych z Ministerstwa Zdrowia w pierwszych 12 miesiącach działania programu łącznie skorzystało z niego 986 pacjentek i pacjentów. Między 1 czerwca a końcem 2024 roku do programu zgłosiło się 590 osób, a 518 z nich zdecydowało się zamrozić swoje plemniki lub komórki jajowe. W pierwszym półroczu 2025 roku miało miejsce kolejnych 500 zgłoszeń i 468 zamrożeń.

Świadomość pacjentów wciąż jest niewystarczająca

Jak oceniła Onkofundacja Alivia, mimo że świadomość pacjentów rośnie, to wciąż jest niewystarczająca. Potwierdzają to wyniki ankiety, którą wypełniło 103 pacjentów onkologicznych – podopiecznych Fundacji Alivia. Dotyczyła ona świadomości pacjentów o możliwości zabezpieczenia płodności w ramach rządowego programu.

Okazało się, że tylko 3 na 10 ankietowanych posiadało przed rozpoczęciem leczenia wiedzę na temat możliwości zachowania materiału rozrodczego. Wśród osób zdiagnozowanych od 2022 r. następował wzrost wiedzy o procedurach zachowania płodności, jednak w połowie 2025 r. wciąż prawie 7 na 10 ankietowanych pacjentów nie wiedziało o możliwości skorzystania z programu onkopłodności.

Z zabiegów zabezpieczenia płodności skorzystał mniej więcej co dziesiąty ankietowany (tj. 11 ze 103 osób). W tej nielicznej grupie znajdowały się przede wszystkim kobiety w wieku od 21 do 34 lat, które nie posiadały dzieci. Połowę tych osób stanowili chorzy, którzy zdiagnozowani zostali po 1 czerwca 2024 roku.

Wśród ankietowanych świadomych możliwości zachowania płodności najczęściej wskazywanym źródłem informacji był lekarz prowadzący. Oznacza to, że personel medyczny cały czas odgrywa kluczową rolę w informowaniu pacjentów o ich możliwościach, podkreślili przedstawiciele Fundacji.

W każdym ośrodku onkologicznym potrzebny jest koordynator onkopłodności

Aż 82 proc. badanych uznało zachowanie płodności za ważny element procesu leczenia. W tej grupie większość stanowiły kobiety, osoby młodsze oraz z wyższym wykształceniem. Jak oceniła fundacja, wskazuje to, że pacjenci oczekują, aby temat onkopłodności był integralną częścią planowania leczenia, z jasną ścieżką informacyjną.

– Naszym celem jest, aby informację o możliwości zabezpieczenia płodności otrzymywał każdy pacjent w wieku rozrodczym, od razu po postawieniu diagnozy. W każdym ośrodku onkologicznym potrzebny jest koordynator onkopłodności, który wskaże, jakie kroki należy wykonać, aby nie stracić szansy na ewentualne rodzicielstwo w przyszłości – skomentowała Agata Polińska, wiceprezes Onkofundacji Alivia.

Fundacja przekaże rekomendacje do Ministerstwa Zdrowia

Przedstawiciele fundacji sformułowali pięć rekomendacji, które zostaną przekazane do Ministerstwa Zdrowia, odpowiedzialnego za realizację programu onkopłodności. Mogą skorzystać z nich również przedstawiciele ośrodków onkologicznych oraz organizacje pacjentów wspierające młode osoby chorujące onkologicznie.

Pierwszym istotnym zaleceniem jest standaryzacja informacji przekazywanych pacjentom przed leczeniem, czyli wprowadzenie obowiązku informowania o dostępności programu i oznaczania tego faktu w dokumentacji, np. w ramach karty e-DILO.

Rekomendowane jest stworzenie instrukcji dla pacjenta, mówiącej, co zrobić w ciągu 48–72 godzin od diagnozy, zawierającej informacje o refundacji procedury zachowania płodności, a także wskazującej punkty kontaktowe.

Wśród postulatów znajduje się także koordynacja ścieżki pacjenta poprzez wyznaczenie osoby kontaktowej (koordynator onkopłodności) w ośrodku onkologicznym, odpowiedzialnej za omówienie opcji zachowania płodności, warunków skorzystania z procedur oraz praktycznych kroków do wykonania.

Kolejnym postulatem fundacji są szkolenia na ten temat dla personelu – lekarzy i pielęgniarek – ponieważ personel medyczny odgrywa kluczową rolę w inicjowaniu rozmowy o onkopłodności oraz w przekazywaniu informacji umożliwiających podjęcie decyzji tuż przed leczeniem.

Piątą z rekomendacji jest monitorowanie wdrożenia programu onkopłodności poprzez wprowadzenie mierników i wskaźników jakości, takich jak odsetek pacjentów poinformowanych przed leczeniem, czas od diagnozy do konsultacji w zakresie onkopłodności czy odsetek kwalifikacji do programu.

Przełom w opiece onkologicznej w Polsce

– Wprowadzenie metod zabezpieczenia płodności można potraktować za przełom w opiece onkologicznej w Polsce, gdzie obok nowoczesnych terapii refundowane są procedury mające na celu poprawę jakości życia młodych chorych i dbające o ich dalszy rozwój – zaznaczyła dr Joanna Kufel-Grabowska.

W jej ocenie poprawa organizacji, włączenie do procedur pielęgniarek oraz koordynatorek może w znacznym stopniu poprawić świadomość chorych na nowotwory w wieku rozrodczym.