Wcześniejsze objawy niż drżenie w chorobie Parkinsona

W momencie pojawienia się pierwszych wyraźnych objawów, prawie 50 proc. neuronów dopaminergicznych zostaje nieodwracalnie utraconych. Wynikający z tego niedobór dopaminy zaburza układ ruchowy, prowadząc do charakterystycznych objawów, takich jak drżenie, sztywność, akinezja i niestabilność postawy (TRAP). Diagnoza jest kliniczna, poparta charakterystycznymi objawami i często potwierdzona obrazowaniem (np. skan transportera dopaminy [DaT SCAN]). Początek jest zwykle stopniowy i postępujący, a objawy mogą pojawiać się asymetrycznie.

Chociaż choroba Parkinsona pozostaje nieuleczalna, identyfikacja wczesnych objawów przed wystąpieniem tych klasycznych, motorycznych może umożliwić monitorowanie postępu choroby i potencjalną wczesną interwencję. Im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym lepiej można spowolnić jej postęp. Niektóre objawy mogą ujawnić się na wiele lat przed jej wystąpieniem.

Choroba Parkinsona jest powszechnie kojarzona z:

• drżeniem spoczynkowym, zwykle o częstotliwości 4–8 Hz, które zmniejsza się podczas ruchu (w przeciwieństwie do drżenia zamiarowego),
• sztywnością mięśni, które często określa się mianem „sztywności zębatej” ze względu na opór zapadkowy występujący podczas biernego prostowania kończyny,
• akinezją/bradykinezją: powolnością lub ubóstwem ruchów, w tym epizody „zamrożenia”, wymagające sygnałów werbalnych w celu rozpoczęcia lub zatrzymania ruchu,
• niestabilnością postawy, zaburzeniami równowagi i zwiększonym ryzykiem upadków, niespowodowane dysfunkcją móżdżku, wzroku lub narządu przedsionkowego.

Niestabilność postawy jest obecnie uznawana za objaw kardynalny w ramach TRAP. Uszkodzenie odruchów pozapiramidowych oznacza, że pacjenci mogą nie być w stanie złapać równowagi.

Dodatkowymi wczesnymi objawami są depresja i lęk (często pomijane lub błędnie diagnozowane jako pierwotne zaburzenia psychiczne), ograniczona ekspresja twarzy (hipomimia) („zamaskowany” wygląd spowodowany zmniejszoną ruchomością mięśni twarzy), ból rozproszony (szczególnie w ramionach, plecach lub rękach, czasami poprzedzający objawy ruchowe), zmęczenie (uporczywy brak energii, nieustępujący po odpoczynku) oraz zmniejszone kołysanie ramion (subtelny, wczesny objaw asymetrii ruchu).

Chorzy na parkinsona czekają na program opieki kompleksowejNiewystarczająca liczba specjalistów zajmujących się leczeniem choroby Parkinsona, niewielka liczba wyspecjalizowanych ośrodków oraz kolejki oczekujących, brak środków na leczenie infuzyjne w ramach programu B.90... 11 kwietnia, w Światowy Dzień Choroby Parkinsona, eksperci przedstawiają sytuację osób dotkniętych tą chorobą.

Do wczesnych i prodromalnych objawów choroby Parkinsona należą:

• Zaburzenie zachowania podczas snu z szybkim ruchem gałek ocznych (REM) (RBD)

Zaburzenia snu są często wymieniane jako wczesne objawy choroby Parkinsona, ale konkretne zaburzenie — zaburzenie zachowania snu REM — jest często pomijane. W przeciwieństwie do bezsenności lub problemów z utrzymaniem snu RBD obejmuje żywe sny, którym towarzyszą ruchy fizyczne, takie jak krzyczenie, uderzanie pięściami lub kopanie podczas snu, często wpływające na partnera snu.

RBD występuje u 0,5–1 proc. populacji, wzrastając do 5 proc. u osób powyżej 60. roku życia. Co ważne, jest uważany za stan prodromalny dla choroby Parkinsona: u 80 proc. chorych choroba może rozwinąć się w ciągu 15 lat. Pacjenci zgłaszający te objawy powinni być regularnie monitorowani pod kątem zmian neurologicznych.

• Zaparcia

Choroba Parkinsona nie zaczyna się od drżenia lub spowolnienia ruchów. Objawy niemotoryczne, zwłaszcza problemy żołądkowo-jelitowe, często pojawiają się jako pierwsze. Choroba atakuje autonomiczny układ nerwowy, w tym jelitowy układ nerwowy, który reguluje motorykę jelit.

Istnieją dowody na to, że zmiany patologiczne — takie jak gromadzenie się alfa-synukleiny — zaczynają się w jelitach i opuszce węchowej, zanim wpłyną na mózg, co jest zgodne z hipotezą Braaka. Te agregaty białkowe mogą powodować zaparcia lub dysfunkcję węchową na długo przed pojawieniem się objawów motorycznych.

Badania sugerują, że przewlekłe zaparcia mogą poprzedzać diagnozę choroby Parkinsona o 10–20 lat. Doświadcza ich do 75 proc. pacjentów z chorobą Parkinsona. Podczas gdy same zaparcia są niespecyficzne, nabierają znaczenia w połączeniu z innymi objawami prodromalnymi. Zaparcia powinny budzić niepokój przy uporczywych, niewyjaśnionych objawach, współwystępujących z innymi wczesnymi objawami, takimi jak utrata węchu (hiposmia), zaburzenia zachowania podczas snu REM, nastrój depresyjny, zmęczenie lub brak motywacji, wywiad rodzinny dotyczący choroby Parkinsona.

Szansa na nowe leki na depresję i chorobę ParkinsonaW Katedrze Chemii Farmaceutycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, w zespole kierowanym przez prof. Marcina Kołaczkowskiego, prowadzone są badania nad nową grupą związków chemicznych, które potencjalnie mogą okazać się skuteczne w leczeniu depresji i choroby Parkinsona.

• Dysfunkcja węchowa

Utrata węchu, częściowa (hiposmia) lub całkowita (anosmia), to kolejny wczesny i często niezauważany objaw. Pacjenci mogą mieć trudności z wyczuwaniem nawet silnych zapachów, takich jak kawa, banany czy ogórki kiszone. W chorobie Parkinsona nieprawidłowo złożone agregaty białka alfa-synukleiny zakłócają obszary mózgu, w tym te odpowiedzialne za węch. Zmiany te mogą upośledzać funkcjonowanie neuronów i przyczyniać się do wczesnej utraty zmysłów.

Badania na zwierzętach sugerują, że alfa-synukleina może zachowywać się jak prion — rozprzestrzeniając się przez szlaki neuronalne. Trwają badania mające na celu ustalenie, czy przeciwciała monoklonalne, takie jak prasinezumab, mogą pomóc w degradacji tych agregatów białkowych.

• Mikrografia

Ponieważ choroba Parkinsona zaburza szlaki dopaminy, upośledza ona precyzyjną kontrolę motoryczną. Pisanie — wysoce złożone zadanie motoryczne — często zostaje zaburzone. Zmniejszona amplituda ruchu może prowadzić do mniejszego, ciasnego pisma odręcznego, znanego jako mikrografia.

Mikrografia jest typowym, choć nie uniwersalnym, wczesnym objawem motorycznym i może poprzedzać inne objawy motoryczne. Często pojawia się obok innych objawów, takich jak cichszy, monotonny głos lub zmniejszone wymachiwanie ramionami podczas chodzenia — oba są wczesnymi objawami dysfunkcji pozapiramidowej.