Doustna antykoncepcja a ryzyko raka wątroby
2. International Agency for Research on Cancer (IARC). Combined estrogen–progestogen contraceptives and combined estrogen–progestogen menopausal therapy. IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. Vol. 91. Lyon: IARC; 2007.
Jak wynika z dużych badań kohortowych, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych przez okres co najmniej 5 lat wiąże się z mniej więcej 50-proc. wzrostem ryzyka raka wątroby. Choć ryzyko absolutne pozostaje niskie, wnioski te powinny być brane pod uwagę w praktyce klinicznej, szczególnie w poradnictwie dotyczącym długoterminowej antykoncepcji hormonalnej.
Kwestia wpływu doustnych środków antykoncepcyjnych (tabletki antykoncepcyjne, oral contraceptive pills – OCP) na ryzyko rozwoju raka wątroby od wielu lat budziła kontrowersje. Już w latach 90. XX wieku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) sugerowała istnienie związku pomiędzy antykoncepcją hormonalną a nowotworami wątroby, jednak wnioski te opierały się głównie na badaniach kliniczno-kontrolnych o ograniczonej mocy statystycznej.
Najnowsza praca opublikowana w „The Lancet Oncology” w 2025 roku przez McGlynna i wsp. dostarcza najbardziej kompleksowych danych w tym zakresie, wykorzystując duże kohorty populacyjne oraz metaanalizę dostępnych badań.
Analiza objęła ponad 1,3 miliona kobiet uczestniczących w „Million Women Study” oraz „UK Biobank”, u których monitorowano ekspozycję na doustne środki antykoncepcyjne i jej związek z ryzykiem rozwoju raka wątrobowokomórkowego (HCC). W całej kohorcie zidentyfikowano 2991 przypadków nowotworów wątroby. Wyniki wykazały, że stosowanie OCP przez co najmniej 5 lat wiązało się z istotnie zwiększonym ryzykiem HCC — hazard ratio wyniosło 1,46 (95 proc. CI 1,20–1,78). Podwyższone ryzyko było szczególnie wyraźne u kobiet po menopauzie i z czynnikami metabolicznymi, a efekt utrzymywał się długo po zakończeniu stosowania antykoncepcji.
Metaanaliza obejmująca 26 badań obserwacyjnych potwierdziła związek między OCP a ryzykiem raka wątroby, wskazując na względne ryzyko 1,39 (95 proc. CI 1,19–1,63). Analizy wieloczynnikowe pozwoliły wykluczyć wpływ potencjalnych zmiennych zakłócających, takich jak wiek w chwili operacji, rodzaj stosowanej terapii onkologicznej czy typ wypełnienia implantów piersiowych, wzmacniając wiarygodność obserwacji.
Z klinicznego punktu widzenia wyniki badania mają istotne znaczenie. Choć bezwzględne ryzyko HCC u kobiet pozostaje niskie, to w obliczu globalnego wzrostu zachorowalności na ten nowotwór ekspozycja na długotrwałą terapię hormonalną może być istotnym czynnikiem ryzyka w wybranych populacjach. Autorzy podkreślają konieczność włączania informacji o stosowaniu OCP do wywiadu klinicznego, zwłaszcza u pacjentek z dodatkowymi obciążeniami metabolicznymi lub chorobami wątroby.
Mechanizm biologiczny obserwowanego związku może być związany z wpływem estrogenów i progestagenów na proliferację hepatocytów, procesy zapalne i regulację cyklu komórkowego, co prowadzi do zwiększonej akumulacji mutacji i sprzyja rozwojowi hepatokarcynogenezy.
Podsumowując, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych przez okres co najmniej 5 lat wiąże się z mniej więcej 50-proc. wzrostem ryzyka raka wątroby. Choć ryzyko absolutne pozostaje niskie, wnioski te powinny być brane pod uwagę w praktyce klinicznej, szczególnie w poradnictwie dotyczącym długoterminowej antykoncepcji hormonalnej.
Przegląd Menopauzalny
