Sztuczna inteligencja w endoskopii – wsparcie czy ryzyko?

Sztuczna inteligencja (AI) coraz mocniej zaznacza swoją obecność w medycynie. Narzędzia oparte na uczeniu maszynowym wspierają już praktyków m.in. w diagnostyce obrazowej, analizie wyników laboratoryjnych czy planowaniu terapii. Kolonoskopia, jako kluczowa metoda profilaktyki raka jelita grubego, również stała się obszarem intensywnego wdrażania systemów AI wspomagających wykrywanie zmian patologicznych. Obok entuzjazmu pojawiają się jednak pytania o ewentualne konsekwencje uboczne tej współpracy – zwłaszcza dla jakości szkolenia lekarzy i utrzymania ich czujności klinicznej.

W tym celu przeprowadzono badania, w którym zbadano wpływ AI na zachowanie endoskopistów podczas wykonywania kolonoskopii.

W ramach retrospektywnego badania obserwacyjnego przeanalizowano dane z czterech ośrodków uczestniczących w projekcie ACCEPT. Narzędzia AI do wykrywania polipów wdrożono pod koniec 2021 roku. Kolonoskopia była losowo przydzielana do wykonania z lub bez wspomagania sztucznej inteligencji, a następnie oceniano jakość procedur w dwóch okresach: 3 miesiące przed i 3 miesiące po wdrożeniu technologii. Głównym punktem końcowym była zmiana wskaźnika wykrywania gruczolaka (ADR) w standardowej kolonoskopii bez wspomagania AI, przed i po ekspozycji na technologię.

W okresie od września 2021 do marca 2022 r. kolonoskopię bez wspomagania AI przeprowadzono u 1443 pacjentów (795 przed i 648 po wprowadzeniu AI). Mediana wieku wynosiła 61 lat, a większość stanowiły kobiety (58,7 proc.). Wskaźnik ADR w standardowej kolonoskopii spadł istotnie z 28,4 proc. do 22,4 proc., co odpowiada różnicy 6 punktów procentowych.

Podsumowując, wcześniejsze badania wskazywały na korzyści ze stosowania AI, w tym wzrost wykrywalności zmian, jednak omawiane analizy sugerują, że długotrwała ekspozycja na wsparcie technologiczne może zmniejszać samodzielną skuteczność lekarzy. To z kolei rodzi ryzyko nadmiernego polegania na narzędziach i stopniowej utraty podstawowych umiejętności klinicznych.

AI w endoskopii należy traktować jako cenne uzupełnienie pracy lekarza, ale nie jej substytut. Kluczowe jest zachowanie równowagi – tak aby narzędzia wspierały, a nie zastępowały czujności klinicznej. Szczególnie ważne jest odpowiednie szkolenie młodych lekarzy, którzy od początku kariery będą funkcjonować w świecie współpracy z AI. Samokrytycyzm, regularna ocena własnych kompetencji i rozwijanie umiejętności manualnych pozostają niezbędne, by technologia była sprzymierzeńcem, a nie zagrożeniem dla jakości opieki nad pacjentami.